مرگ چنگیزخان.

<مرگ چنگیزخان> از پاول ارنست را در اردیبهشت سال ۱۳۹۵ ترجمه کرده بودم.

کوآشیتی

کوآشیتی یک راهبه بودائی بود. داستان زیر را از او حکایت می‌شود:

او بعنوان کودک بسیار جوان بودا را دیده بود که در زیر گل‌آذین بسیار سنگین و معطر یک درخت مسقیم ایستاده بود، با چشم‎های از بالای جهان به فاصله دوری دوخته شده، با خطوط آرام چهره و دست راست برای دعای خیر بلند گشته. او خیلی زود با مردی دلاور، زیبا و باشکوه ازدواج کرده بود که چهره و گام برداشتنش می‎توانست مردم را به اعمال قهرمانانه تشویق کند. مرد در جنگ با دشمن کشته می‎شود و برای او یک پسر سه ساله باقی‌می‎گذارد. او هر روز در چهره کودک بدنبال خطوط چهره و نگاه پدر می‎گشت.

در این وقت چنین اتفاق می‎افتد که یک راهزن به روستا وارد می‎شود، یک مرد شاد و جسور که کت بنفشی با زنگوله‎های طلائی آویزان بر آن بر تن داشت. او آوازخوان بر روی اسب رقصنده‎اش از زیر طاق حکاکی گشته و قرمز رنگ شدۀ دروازه می‎گذرد و به محوطه بازار داخل می‎گردد. مردم وحشتزده از خانه‎های خود بیرون می‎آمدند و خود را در برابر او به خاک می‎افکندند، و ریش‎سفید روستا از او درخواست ترحم می‎کند و قول می‎دهد هر کاری که او مایل است انجام دهد. او یک بوفالو درخواست می‎کند. و چون کوآشیتی یک بیوه بود بنابراین مردم به اصطبل او می‎روند، ریسمان هر دو بوفالو را باز می‎کنند و آنها را پیش راهزن می‎برند. اما وقتی او ریسمان را در دست می‎گیرد تا بوفالوها را با خود ببرد پسر کوآشیتی خود را در برابر او قرار می‎دهد و مانع رفتن راهزن می‎گردد، زیرا در رگ‎هایش خون بیباک پدر در جریان بود. راهزن به پسر می‎خندد، کشاورزان وحشت می‎کنند. در این لحظه پسر کوچک خشمگین می‎شود، با فلاخنش سنگی پرتاب می‎کند که درست به وسط صورت راهزن می‎خورد، طوریکه خون از بینی‎اش جاری می‎گردد و لباس نفیس او را آلوده می‎سازد. راهزن خشمگین می‎شود، شمشیرش را از غلاف بیرون می‎کشد و با یک ضربه سر پسر را به دو نیم می‎کند.

هنگامیکه او پسر کوچک را با رنگی پریده و بی‌حرکت در خون خود افتاده می‎بیند احساس پشیمانی می‎کند و خجالتزده می‎شود. کشاورزان به محض متوجه گشتن تشویش او ناگهان شجاعت بدست می‎آورند، به سمتش حمله می‎برند و او را از اسب به زیر می‎کشند. او از خود دفاع می‎کند، اما نمی‎توانست در آن ازدحام از شمشیرش استفاده کند، و وقتی اولین زخم توسط بیل به او زده می‎شود کشاورزان مرتب خشنتر می‎گردند، طوریکه او متوجه می‎شود نمی‎تواند استقامت کند. در این لحظه او خود را توسط یک ضربه مشت ماهرانه از دست اولین نفر رها می‎سازد و با یک جهش بلند از روی بقیه پا به فرار می‎گذارد. از آنجا که کشاورزان در تعقیبش بودند بنابراین از میان کلبه‎ها و باغ‎ها می‎گذرد، طوریکه کشاورزان برای یک لحظه قادر به دیدن او نمی‎شوند، و او با داخل شدن به یک خانه خود را نجات می‎دهد.

این خانه تصادفاً خانه کوآشیتی بود. او به پای زن می‎افتد، درخواست حمایت می‎کند؛ و چون او یک دلاور به نظر می‎آمد و زن هنوز از به قتل رسیدن پسرش هیچ‌چیز نمی‎دانست بنابراین او را مخفی می‎سازد.

هنگامیکه حالا مردم جسد کودک را می‎آورند و همه‌چیز را تعریف می‎کنند، زن مدتی طولانی سکوت می‎کند. در طول این سکوت تمام زندگی از مقابل چشمش به پرواز می‎آید، مهمترین نکاتِ هستی‎اش بر وی روشن و قلبش گشوده می‎گردد.

اما تصویر گوتاما با چشمانی که از بالای جهان مستقیم به فاصله دوری دوخته شده بودند در برابر روحش بلند می‎گردد، و زن احساس می‎کند که با این تصویر زنده گشته در برابر روحش تمام عمر هدایت گشته بوده است و همچنان هدایت‌کننده‎اش باقی خواهد ماند.

حالا او پس از آنکه از افکار، احساسات و تصاویر بسیار زیاد یک تصمیم راسخ برایش ایجاد گشته بود راهزن را صدا می‎زند و می‎گوید:

"بدان، پسری را که تو به قتل رساندی تنها فرزند من بود و من یک بیوه‎ام. اما با این وجود نمی‎خواهم تو را به دشمنانت تسلیم کنم، بلکه تا آمدن شب صبر کن و سپس در صلح و آرامش از اینجا برو. زیر از رنج‎های بسیاری که من تجربه کرده‎ام این سخت‎ترین رنج بود؛ اما من یک تصویر باشکوه دیدم و برایم روشن گشت که حالا از تمام زنجیرهای زندگی رها گشته‎ام، و من پس از دیدن این تصویر نه دیگر می‎توانم احساس نفرت کنم و نه آرزوی انتقام داشته باشم؛ بلکه احساس می‎کنم که زندگی در پشت سرم خاکستری‎ست. بنابراین من حالا کاملاً سعادتمندم، زیرا دردی احساس نمی‎کنم و هیچ آرزوئی ندارم؛ فقط زندگی همه انسان‎ها بسیار عجیب به نظرم می‎رسد، زیرا آنها تلاش می‎کنند، زحمت می‎کشند و باز در وحشتند. چنین حالت روحی را اما بودا بعنوان حالت روحی مطلوب توصیف می‎کند. بنابراین می‎خواهم بخاطر تصویرش که در من این حالت روح را ایجاد کرده است سپاسگزار باشم، و می‎خواهم آنچه را که در تصاحب دارم ببخشم و بعنوان یک راهبه از اینجا بروم و در مقابل خانه‎ها گدائی کنم. بنابراین اگر چیزی در خانه‎ام مناسب توست می‎توانی با خیال راحت برداری، جواهرات یا لباس یا همچنین شمشیر شوهر مرحومم را." زن اما در حال ادای این کلمات مستقیم به خلاء نگاه می‎کرد و به نظرش می‎رسید که جهان در برابرش کاملاً غرق می‎گردد و فقط یک نقطه در فاصله دوری موجود بود که زن به سمتش می‎رفت.

راهزن به او پاسخ می‎دهد، خیلی زود متوجه شده بود که او مادر کودک است و قصد کشتنش را داشت، زیرا فرض کرده بود که او تعقیب‎کنندگان را دوباره به آنجا خواهد خواند تا برایش مرگی دردناک آماده سازد. اما حالا آنچه او گفته وی را کاملاً مشوش می‎سازد و او مطمئناً فرد مقدسی است.

کوآشیتی می‎گوید که او به هیچوجه فرد مقدسی نیست، زیرا نه احساس عشق به مردم دارد و نه برایش تلاش کردن برای زندگی فقیرانه مؤمنانه زحمت دارد. البته باید خودش هم تعجب کند از اینکه چنین شناختی ابتدا حالا پس عبور کردن طولانی از یک دره تاریک به او داده شده است.

هنگامیکه راهزن این کلمات را می‎شنود یک سیل ناگهانی از چهره درخشان زن به سمت خود احساس می‎کند. او کت بنفش رنگ با زنگوله‎های طلائی را از تن می‎کند و لگدکوب می‎کند، و سپس می‎گوید: "من هم می‎خواهم مویم را بتراشم و به عنوان یک راهب فقیر زندگی کنم، زیرا قلبم از شادی‎های پوچ خسته شده است."

و او این کار را انجام می‎دهد، بدنبال زن که با گام‎های بلند می‎رفت و به دوردست خیره شده بود می‎رود، و آنها از راه‎های باریک میان مزارع می‎رفتند، جائیکه کشاورزان دست از کار می‎کشیدند، دست بالای چشم قرار می‎دادند و به آنها نگاه می‎کردند؛ پاهای لخت آنها از میان روستاها بی‌سر و صدا می‎رفتند، و سرهای تراشیده متمایل به بالاپوش قهوه‎ای آنها در مقابل کلبه‎های فقیر دیده می‎گشت که دست را در حال تمنا با کاسه چوبی دراز می‎کردند، چیز ناچیزی از کارگران خسته دریافت می‎کردند و از مسیرهای گلدار جنگل که از حیوانات وحشی جدا بودند می‎رفتند؛ آنها بدون صحبت کردن راهپیمائی می‎کردند.

اما بعد از هفته‎ها کوآشیتی به راهزن می‎گوید: "من از صدای گام‎های تو در پشت سرم می‎شنوم که نیت تو دیگر مانند نیت آن روزی نیست که تصمیم گرفتی بدنبالم بیائی. تو در تصمیم گرفتن مرتکب خطا گشتی، زیرا تو انسانی نیستی که برایش تعیین گشته شده است بعنوان یک فقیر مؤمن زندگی کند. بنابراین به جهان خودت بازگرد و طبق کشش خون خودت عمل کن."

راهزن پاسخ می‎دهد: "حق با توست، من فقط بیم داشتم با تو از بی‌میلی خود حرف بزنم. من دیگر نمی‎توانم اینطور زندگی کنم، زیرا من آرزوئی دارم که قلبم را به درد می‎آورد، من مایلم اسب خوشحال و لباس بنفش رنگم را که زنگوله‎های طلائی به آن آویزانند دوباره داشته باشم. حالا من بطور مدام غمگینم، اما من دوباره خوشحال خواهم گشت وقتی برای راهزنی بتازم و مردم با فروتنی پیشم بیایند و از من خواهش کنند، زیرا آنها جرأت نمی‎کنند بر علیه من بجنگند، اما همچنین وقتی می‎بینم کسی که ضعیفتر از من است و اسلحه بدتری برای دفاع از خود دارد بنابراین خوشحال می‎شوم. من از اینکه فرزند تو را در هنگام خشم کشتم متأسفم، و خِردِ تو ‎به نظرم بسیار بزرگ می‎آید. اما هیچکس نمی‎تواند بر علیه کشش خونش زندگی کند. بنابراین می‎خواهم با تشکر فراوان برای عشق و محبتی که در حق من روا داشتی از تو خداحافظی کنم."

به این ترتیب راهزن می‎رود و به زندگی قبلی خود ادامه می‎دهد؛ راهبه اما گام به پیش برمی‎دارد و بعنوان فقیری مؤمن به راهپیمائی ادامه می‎دهد. هر دو به آن سنی که برایشان تعیین شده بود می‎رسند و سپس می‎میرند، و طوری بود که انگار آنها پاهایشان را بر روی زمین قرار نداده بودند، زیرا باد در مسیری که آنها رفته بودند وزیده و رد پائی از آنها باقی‌نگذارده بود، و انسان‎های دیگری آمدند که از مسیر آنها گذشتند و همچنین رد پای آنها هم ناپدید گشته است.

 

داستان ابوالحسن

ابولحسن قوزی، که او را فقیر هم می‎نامیدند، مدتی طولانی به قصه‎گو گوش داده بود و در اواخر شب آهسته و متفکرانه به خانه می‎رفت، در حالیکه سایه بیش از حد بزرگِ خود را می‎دید که عمودی در برابرش بسیار حیرت‎آور پاهای بلند را خم و راست می‎کرد، زیرا ماهِ روشن حالا در پشت قوز او در افق ایستاده بود. او بخاطر فقر خارق‎العاده‎اش بسیار غمگین بود و به انواع نقشه‎ها برای برون رفت از این وضع که بر طبق عادت فقرا خود را در شگفت‎انگیزترین امیدها منعکس می‎سازند فکر می‎کرد، تا اینکه عاقبت توسط این بازی در یک شادی واقعی فرو می‎رود و هنگامیکه خانه کوچک سفیدش را می‎بیند که در زیر نور مهتاب به رنگ نقره می‎درخشید سعادت گرمی احساس می‎کند؛ زیرا شب هم ساکت و غنی از رایحه بود، و کاملاً دعوت‌کنندۀ تردستی‎های جادوئیِ ذهن.

او برای اینکه مادرش را از خواب بیدار نسازد درِ خانه را آهسته باز می‎کند، زیرا در داخل کلبه فقط یک اتاق وجود داشت که کاملاً لخت بود و محروم از هر وسیله، به استثنای دو گوشه از اتاق که مقداری لباس مندرس برای خوابِ شبِ او و مادرش قرار داشت. او با احتیاط دراز می‎کشد و پتو را روی خودش می‎کشد، و سپس مدتی طولانی به یک پرتو ماه که از شکاف دیوار مورب بر روی زمین افتاده بود نگاه می‎کند. در این وقت مادر بیدار می‎شود و از جا بلند می‎شود، در حالیکه او را بعنوان بدترین آدم بیکاره در کهیرا شدیداً سرزنش می‎کند، که هیچ تمایلی برای کار کردن ندارد و ترجیح می‎دهد گرسنگی بکشد و می‎گذارد مادر پیرش گرسنه بماند، بجای اینکه بدنبال حرفه‎اش برود و تور در رودخانه بیندازد، که با این کار یک ماهیگیر ماهر اگر هم دارای قوز باشد، نه تنها می‎تواند خود و مادرش را تغذیه کند بلکه همچنین ممکن است که با تور خود یک گنج از زمان ماقبل تاریخِ غرق گشته را از زیر دریا بیرون بکشد.

ابوالحسن پس از شنیدن این سرزنش‎ها آزرده می‎گردد، زیرا مادرش به خوبی می‎دانست که خودش تور ماهیگیری را برای مست ساختن خود به قیمت جزئی فروخته است. بنابراین بلند می‎شود، خانه را ترک می‎کند و از طریق خیابان‎های روشن از نور مهتاب می‎رود.

در مقابل درِ باز یک کاروانسرا می‎ایستد و به حیاط نگاه می‎کند، جائیکه یک کاروان با سر و صدای زیاد مجهز می‎گشت. یک مرد سالمند بلند قامت با ریش سفید خود را کنار او قرار می‎دهد و می‎پرسد که آیا می‎خواهد بعنوان خادمِ او به مکه سفر کند، زیرا کاروان به آنجا می‎رفت؛ و چون ابوالحسن بخاطر سرزنش مادر خشمی بزرگ در قلب داشت، زیرا بویژه وقتی از قوزش صحبت می‎کردند خشمگین می‎گشت، بنابراین موافقت می‎کند و فوری مشغول کمک برای بار کردن شترهائی که بر روی زمین دراز کشیده بودند می‎گردد، او در این حال حرکات بسیار ارزنده انجام می‎داد. بعنوان مردی که عادت زیادی به کار کردن نداشت بخاطر کار زیاد کاملاً عرق کرده بود، اما خشم او را به تقلا وامیداشت. احتمالاً پنجاه حیوان بودند که با جعبه‎های بزرگ آهنکاری شده بارگیری شدند و عدل‎ها و کیسه‎های با ریسمان بسته شده، همچنین تیرک‎ها و پارچه برای چادر زدن در شب و یک کجاوه که باید هر دو دختر ارباب در آن سوار می‎گشتند. این کجاوه با مقدار زیادی طلا تزئین شده بود. هنگامیکه پس از کار سخت همه‌چیز تمام شده و شترها بلند شده و صبورانه ایستاده بودند و فقط شتر حمل‌کنندۀ کجاوه که موی سفیدی مانند برف داشت هنوز زانو زده بود، فریادی طنین می‎اندازد، طوریکه خادمین باید خود را در خاک پرتاب و به زمین نگاه می‎کردند، زیرا دو زن سوار کجاوه می‎گشتند؛ ابوالحسن بخاطر این تکبر بسیارخشمگین می‎شود. سپس همه دوباره بلند می‎شوند، هر کس به محل خود می‎رود و شترها براه می‎افتند، یکی از پشت دیگری در یک صف طولانی از دروازه خارج می‎شوند و در جاده به سمت مکه حرکت می‎کنند؛ و هنگامیکه آنها در جلوی شهر بودند خورشید که حالا از لبه زمین خود را بالا کشیده بود اولین پرتوهایش را به بلندای آسمان می‎فرستاد، و یک چکاوک در اوج آسمان شادی‌کنان به سمت نقطه پایان این درخشش پرواز می‎کرد.

بدینسان کاروان با سرعت مناسب در جاده به حرکت می‎افتد. خورشید بالاتر می‎رود و یک گرمای شدید شروع می‎شود، و آنها استراحت می‎کنند، و در لبه بیابان موجوداتی ظاهر می‎شوند و دوباره ناپدید می‎گردند، و خورشید پائین می‎آید، و غذا آماده می‎شود و آنها می‎خورند و می‎نوشند و می‎خوابند، و دوباره بیدار می‎شوند و شترها را دوباره بار می‎کنند، و شترها دوباره در یک خط به رفتن ادامه می‎دهند، و خورشید دوباره اولین پرتو خود را بر روی آنها به وسط آسمان می‎فرستد، و دوباره بالاتر صعود می‎کند، و آنها استراحت می‎کنند، و بعد کارهای عادی روزانه دوباره از نو شروع می‎شود. ابوالحسن بر روی یک اسب چالاک و مغرور نشسته بود که در زیرش جست می‎زد و او اسلحه‎های براقی را که بخاطرشان همیشه خوشحال بود حمل می‎کرد. او دیگر بدرستی نمی‎دانست به چه خاطر سوار بر اسب می‎تاخت و اسلحه حمل می‎کرد. اما چون با کمال میل می‎خواست بداند چه مدت آنها در راه خواهند بود بنابراین هر شب یک سنگ کوچک در جیبش می‎گذاشت. بعد از مدتی البته تعداد زیادی سنگ کوچک همراه داشت اما هنوز نمی‎دانست که چه مدت آنها سفر کرده‎اند، زیرا او قادر نبود آن تعداد زیاد سنگ را بشمرد؛ یک شب یکی از زن‎ها به این خاطر در کجاوه می‎خندد، طوریکه او آن را می‎شنود، زیرا زن دیده بود که چطور او هاج و واج سنگ‎های کوچک را از یک دست به دست دیگر می‎ریخت. مسیر از میان بیابان کاملاً یکنواخت بود، بجز وقتیکه آنها به کنار یک چشمه می‎رسیدند که در کنارش درختان نخل قرار داشتند؛ اغلب آنجا همچنین مردم در کلبه‎ها زندگی می‎کردند. چنین چشمه‎هائی احتمالاً ده عدد بودند، شاید هم بیشتر، پنجاه یا صد. در پایان او احتمالاً یک کیلو سنگ کوچک با خود داشت. در این وقت او آنها را در یک بعد از ظهر از جیبش بیرون می‎ریزد و دیگر سنگ جدیدی جمع‎آوری نمی‎کند. به این خاطر دیگر نمی‎دانست چند روز یا هفته گذشته‎اند، عاقبت آنها به کنار آرامگاه پیامبر می‎رسند.

حالا او به هشتی محراب می‎رود و فرش‎های هنری را که آنجا آویزان بودند تحسین می‎کند، و جهلش او را چون نمی‎توانست کلمات قصار و زیبا را که در حروف طلائی بر روی دیوارها نوشته شده بودند بخواند متأسف می‎سازد. در این هنگام پاهای کوچک یک دختر با گام‎های کوتاه و جرنگ جرنگ حلقه‎ها در پشت سر او به صدا می‎افتند و ابریشم خش و خش می‎کند، آنطور خش و خش می‎کند که وقتی یک دختر جوان خود را حرکت می‎دهد، و او به خوبی می‎دانست که دختر اربابش از کنار او می‎گذرد، در این وقت او با احترام تعظیم می‎کند، اما او احساس می‎کند که چگونه ملاحت گام برداشتنش و تاب خوردن باسنش و برق چشمان سیاهش قلب او را به عشق کشانده‎اند، طوریکه او یک اشتیاق عمیق و بی‌حد احساس می‎کند، و حالش طوری می‎شود که انگار مایل به گریستن است. بنابراین غمگین از آنجا به گوشه خلوتی از بیابان که از تیغه‎های خشک پوشیده شده بود می‎رود و به اشعار زیادی که از حفظ داشت می‎اندیشد.

اما هنگامیکه در شب به اردوگاه بازمی‎گردد اربابش او را به چادر خود می‎خواند و به او می‎گوید که از رفتار او خوشش آمده است و می‎خواهد یکی از دخترانش را به همسری او بدهد، زیرا فقط این دو دختر را دارد؛ و او لازم نیست چیزی بپردازد، بلکه خودش می‎خواهد به او دو هزار دینار هدیه بدهد که با آن باید شروع به تجارت کند؛ اما باید قول دهد که او نمی‎خواهد زن دومی در کنار دخترش داشته باشد و همچنین هیچ زنِ برده‌ای. ابوالحسن بعد از کمی فکر کردن این قول را می‎دهد. حالا یک جشن عروسی باشکوه با تعداد زیادی مهمانان محترم و ثروتمند برپا می‎گردد، و ابوالحسن بالا در کنار میز غذا نشسته بود، و همه بخاطر نجابت و متانت رفتار و نوع صحبت دقیق و زیبا تزئین گشته‎اش شگفتزده بودند. عاقبت او از جا بلند می‎شود، برای مهمانان یک تعظیم ظریف و مؤدبانه می‎کند و به اتاقی می‎رود که در آن برای ازدواج آماده شده بود. در آنجا یک زن برده مسن همسرش را پیش او می‎برد، دختر در واقع با هفت حجاب پوشیده شده بود اما ملاحت و اندام زیبایش از میان تمام حجاب‎ها می‎درخشید، زیرا که بدنش دارای حرکات فوق‎العاده شیرین بود و چین‎های لباس بلند لطیفش خود را با حرکات بدن به طرز زیبائی حرکت می‎دادند. اما هنگامیکه برده حجاب را کنار می‎زند و چهره دختر را آشکار می‎سازد، در این وقت به نظرش می‎رسد که انگار ماه از پشت یک ابر نقره‎ای رنگ بیرون آمده است، و تمام گل‎های شبانه عطر می‎افشانند، و بلبل شروع به آواز خواندن می‎کند، و او مشتاق می‎گردد. به این دلیل مدتی او را بدون آنکه صحبت کند شگفتزده نگاه می‎کند، اما در این وقت بر گونه‎های دختر و گردن برهنه‎اش یک سرخی ملایم تا پشت گردن می‎دود؛ و هنگامیکه او دوباره توانست فکر کند شعری از یک شاعر قدیمی می‎خواند که در آن شکوه آثار خدا ستوده می‎گردد. و او در خود چنان احساس سعادتی می‎کند که فکر می‎کرد باید همه اینها را خواب دیده باشد.

اما در روز بعد شروع می‎کند به اندیشیدن طولانی و دقیق به اینکه با دو هزار دیناری که پدرزن سخاوتمندش به او بخشیده بود چه کسب و کاری باید شروع کند؛ و بهتر از هر چیز دیگر نقشه زیر به نظرش می‎رسد.

او متوجه شده بود که در نزدیک شهر مراتع بزرگ و زیبا بودند که اصلاً مورد استفاده قرار نمی‎گرفتند، زیرا مردم مکه گاو و گوسفند کمی نگاه می‎دارند، زیرا نگهداری حیوانات بیش از حد مشکل به نظرشان می‎رسد و آنها یک درآمد آسان دارند، به این شکل که غریبه‎ها را در ازاء مبلغی پول در پیش خود می‎پذیرند. حالا او محاسبه می‎کند که آدم می‎تواند با دو دینار یک گوسفند بخرد و او با پولش باید هزار گوسفند بدست آورد. آنها باید در نزدیک شهر به مراتع بروند؛ پس از یک سال وقتی آنها زاد و ولد کنند بنابراین دو برابر خواهند گشت، یعنی بدون بحساب آوردن دوقلوها دو هزار گوسفند. بعد می‎خواست آنها را بفروشد، و به این ترتیب می‎توانست پولش را در مدت کوتاهی دو برابر کند. سپس او به نزد پدرزنش خواهد رفت و برایش تعریف خواهد کرد چه سود بزرگی برده است، پدرزن به این خاطر حیرت خواهد کرد و از شادی به او پول بیشتری خواهد داد. سپس او دیگر به این استفاده کم رضایت نخواهد داد، بلکه می‎خواست یک کاروان مهیا سازد و اجناسی بار بزند که در مکه بسیار ارزان اما در کشورهای دوردست بسیار گرانقیمت هستند؛ و سپس می‎خواست به سرزمین‎های دوردست برود و برای یک قطعه که اینجا یک دینار ارزش دارد صد دینار بدست آورد؛ و وقتی او همه‌چیز را بفروشد، بنابراین چندین برابر صد دیناری خواهد داشت که قبلاً تعداد اندکی از آنها داشته بوده است. سپس با این پول در کشورهای غریبه دوباره اجناسی می‎خرد که در آنجا ارزان و در اینجا گران هستند و به مکه بازمی‎گردد و همه‌چیز را دوباره می‎فروشد. سپس به اندازه‎ای پول خواهد داشت که دیگر تاجر بودن برایش ضروری نخواهد بود، بلکه ارتش بزرگی استخدام می‎کند و به هر جنگجو مزد زیادی می‎دهد، و با این ارتش به سمت مصر می‎رود و تمام سرزمین را فتح می‎کند و پادشاه می‎شود، و سپس باید تمام افراد زیردستش هر روز آن اندازه که او مایل است پول بدهند، و او می‎خواست دستور بدهد یک برج بسیار بزرگ و محکم از سخت‎ترین سنگ‎ها بسازند و در آن پول‎هایش را نگاه دارد؛ اما دستور خواهد داد تا همه کسانی را که قبلاً او را بخاطر قوزش سرزنش کرده بودند اعدام کنند.

بعد از اندیشیدن کافی به تمام این چیزها کیسه حاوی دو هزار دینار را در دست می‎گیرد و در مسیر خیابان‎های مکه براه می‎افتد، با صدای بلند داد می‎زند که او می‎خواهد گوسفند به قیمت دو دینار بخرد، سپس به سمت مراتع می‎رود و مردمی که دارای گوسفند بودند بدنبالش می‎روند، و به این ترتیب او گله‎ای از هزار گوسفند بدست می‎آورد. حالا این گله بزرگ در آنجا چرا می‎کردند، و او تمام روز با لذت تماشا می‎کرد که چطور حیوانات ساعی و تمیز علف را با دندان‎هایشان می‎کنند و می‎خورند. هنگامیکه خورشید پائین می‎آید و گوسفندان سیر خورده بودند آنها را به یک ساختمان بزرگ قدیمی مخروبه که آنجا بود می‎فرستد، راه ورودی را توسط یک نرده مسدود می‎سازد و به خانه می‎رود تا به زن جوانش تعریف کند چه انجام داده است. اما گرگ‎ها در این منطقه شب‎ها ول می‎گشتند و غذا جستجو می‎کردند. بوی گوسفندها به مشام گرگ‎ها می‎رسد، بزودی محل آنها را پیدا می‎کنند و از روی نرده به درون ساختمان قدیمی می‎جهند، تعدادی از آنها را می‎کشند و می‎خورد؛ اما بقیه گوسفندها که کشته نشده بودند از وحشت در یک گوشه ازدحام می‎کنند، طوریکه همه آنها خفه می‎شوند. هنگامیکه ابوالحسن صبح زود روز بعد می‎آید که آنها را به چراگاه هدایت کند تا غذا بخورند و تولید مثل کنند، اما همه آنها را مُرده می‎یابد. در این وقت بسیار غمگین می‎شود و می‎خواست شروع کند با صدای بلند به ناله و فغان کردن؛ اما بر خود مسلط می‎شود و می‎گوید که این فاجعه برایش تعیین شده بوده است و شکایت کردن به او کمک نخواهد کرد؛ بلکه برای خردمندان شایسته است که در ساعات فاجعه ضعیف نباشند، بلکه باید به نجات یا به بهبود فکر کنند.

از آنجا که گوسفندها خفه شده بودند و قانون خوردن گوشت آنها را منع می‎کرد، بنابراین نمی‎توانست حیوانات مُرده را بفروشد. به همین دلیل او و تعدادی دیگر مشغول می‎شوند و پوست گوسفندها را می‎کنند و بدن‎هایشان را آنجا باقی‌می‎گذارند. حالا در حالیکه با گاری‎ای که بر رویش پوست‎ها بر روی هم انباشته شده بودند به سمت مکه بازمی‎گشت با یک تاجر برخورد می‎کند که از او جریان را می‎پرسد. وقتی او تمام ماجرا را تعریف می‎کند تاجر او را تسلی می‎دهد و می‎گوید که در فاصله بیست روزه از مکه سرزمینی قرار دارد که کوبلئی نامیده می‎شود، جائیکه تمام مردها کلاه بلند از پوست گوسفند بر سر حمل می‎کنند؛ به این خاطر آنجا پوست گوسفند جستجو می‎شود و پول بسیار خوبی هم بابتش داده می‎شود، و تجاری که چنین پوستی به آنجا می‎برند پول زیادی کسب می‎کنند. بنابراین باید او با کاروانی که می‎خواهد صبح روز بعد به آن سمت حرکت کند همراه شود، و خود تاجر هم که این را برایش تعریف می‎کرد در آن کاروان بود و باید پوست‎هایش را در آنجا به فروش می‎رساند. هنگامیکه ابوالحسن این را می‎شنود پیش همسر جوانش می‎رود و از او خداحافظی لطیفی می‎کند، سپس همراه کاروان براه می‎افتد؛ اما همراه کاروان تاجرهای فراوان دیگری هم بودند، آنها از او می‎پرسند و نقشه‎اش را تحسین می‎کنند، و او از صحبت با آنها بسیار چیزها را می‎آموزد. به این ترتیب زمان برایش خوش می‎گذشت، بجز وقتی با اشتیاق بزرگی به همسرش فکر می‎کرد، و آنها بدون در خطر قرار گرفتن به سرزمین کوبلئی می‎رسند. در اینجا تجار اجناس‎شان را در بازار مخصوصی در شهر بزرگ و پُر جمعیتی در معرض فروش قرار می‎دهند، و ابوالحسن در پیش آنها می‎ماند و با پوست‎هایش در چادر زیبائی زندگی می‎کند. بزودی تاجران آن سرزمین که از پوست‎های او شنیده بودند می‎آیند و شروع می‎کنند به چانه زدن، اما از آنجا که رفقای همسفرش گفته بودند که چه قیمتی باید درخواست کند، بنابراین نمی‎گذارد که او را فریب دهند، و به این دلیل عاقبت آنها برای تمام پوست‎ها بیست هزار دینار به او می‎پردازند. به این ترتیب پولی را که پدرزنش به او بخشیده بود ده برابر می‎سازد، و او خدا و سرنوشت خود را ستایش می‎کند.

پس از آنکه پول به او دقیقاً پرداخت می‎شود آنها را در دو کیسه قرار می‎دهد و به سمت کاروانسرا براه می‎افتد. در این وقت یک تاجر غریبه از هندوستان به او نزدیک می‎شود و با او صحبت می‎کند. تعریف می‎کند که او سرزمین‎های زیادی را دیده است و تمام کالاهای جهان را می‎شناسد، باارزش‎ترین کالا اما در تمام جهان عنبر حقیقی می‎باشد، بعضی فقط برای دیدن یک قطعه از آن پول زیادی می‎پردازند، زیرا نگاه کردن به آن چشم را بسیار قوی می‎سازد، و کسیکه صاحب این کالا باشد پول غریبه به او رو می‎آورد و بر ثروتش افزوده می‎شود، اما کسی که یک قطعه کوچک از آن را بخورد اگر یک مرد باشد بنابراین خردمندتر از همه مردها می‎شود و یک زن زیباتر از همه زن‎ها می‎گردد. این کالا در این محل که حالا آنها هستند ارزش زیادی ندارد، اما برعکس در مکه بسیار گرانقیمت است و تجاری که آن را از اینجا به مکه می‎برند صد برابر سود می‎کنند. اما او مقدار اندکی از این کالای قیمتی ذخیره دارد، و چون او محبت ویژه‎ای برای ابوالحسن بدست آورده، بنابراین می‎خواهد به او ارزان بفروشد، یک قطعه برای ده هزار دینار. در این وقت او یک جعبه کوچک از چوب صندل بیرون می‎کشد، در آن را باز می‎کند و به او عنبر حقیقی را نشان می‎دهد که شبیه یک گلوله کوچک به رنگ قرمز‎ـ‎قهوه‎ای و به بزرگی یک فندق بود و روی ابریشم آبی رنگی قرار داشت.

ابوالحسن در مورد این پیشنهاد بسیار خوشحال می‎شود و از تاجر غریبه بخاطر رفاقت بزرگش صمیمانه تشکر می‎کند، سپس از اینکه بیست هزار دینار دارد و فقط می‎تواند دو قطعه از آن کالای نادر را بخرد شکایت می‎کند، اما می‎خواست این پول را فوری و قبل از آنکه تاجر از پیشنهادش پشیمان شود معامله کند، بنابراین هر دو کیسه پول را به دست تاجر می‎دهد؛ تاجر دومین جعبه را هم از جیبش بیرون می‎آورد، محتوای آن را به او نشان می‎دهد، و از روی عشق ویژه جعبه‎ها را که ارزش زیادی داشتند به او مجانی می‎دهد و سپس دور می‎شود. ابوالحسن با خوشحالی پیش آشنایان خود می‎رود، به آنها جعبه‎های کوچک را نشان می‎دهد و برایشان همه‌چیز را تعریف می‎کند و می‎گوید که با عنبر در مکه سود زیادی خواهد کرد. تاجران اما وقتی ماجرا را می‎شنوند و عنبر را می‎بینند شروع می‎کنند به خندیدن، و وقتی ابوالحسن از آنها می‎پرسد به چه خاطر می‎خندند، در این وقت آنها برایش توضیح می‎دهند که مرد غریبه یک دزد معروف است و از تعداد زیادی کلاهبرداری کرده است، و اصلاً چیزی به نام عنبر حقیقی‎ای که او معامله کرده است وجود ندارد، و آنچه در جعبه قرار دارد چیزی نیست بجز پشگل کهنۀ بُز.

ابوالحسن بخاطر این خبر بسیار غمگین می‎گردد، به گوشه خلوتی می‎رود و به بدبختی‎اش تلخ می‎گرید. اما بعد فکر می‎کند که این بدبختی برایش تعیین شده بوده و پشت سر گذاردن آن خوب است؛ و شاید چنین تعیین شده باشد که دوباره برایش یک اتفاق خوب رخ دهد، همانطور که پس از خفه شدن گوسفندان رخ داده بود. بنابراین خود را آماده سفر می‎کند و چون این بار کالائی به همراه نداشت بنابراین به تنهائی به سوی مکه براه می‎افتد.

پس از آنکه او نوزده روز پیاده رفته بود و فقط یک روز دیگر تا مکه فاصله داشت، در جاده با مردی مواجه می‎شود که از او دعوت می‎کند آخرین شب را در خانه او بماند؛ او این دعوت را قبول می‎کند و با او به خانه‎اش می‎رود. اینجا او به خوبی مورد استقبال قرار می‎گیرد و زن غذا و نوشیدنی فراوانی در برابر او قرار می‎دهد، البته زن خودش عقب می‎کشد، اما همانطور که روش زنان کنجکاو است به تمام صحبت‎ها گوش می‎کرد. آنها غذا می‎خورند؛ و پس از غذا مرد از ابوالحسن خواهش می‎کند داستانش را برای او تعریف کند، زیرا شاید که او چیزی فوق‎العاده تجربه کرده باشد، و حتی اگر هم فقط چیزهای کاملاً معمولی پشت سر گذارده باشد با این وجود آدم همیشه به تعریف‎های یک غریبه با کمال میل گوش می‎دهد. حالا ابوالحسن شروع به تعریف تمام داستانش می‎کند، می‎گوید که چگونه از کهیرا خارج شده، ازدواج کرده و دو هزار دینار بدست آورده است، او همه‌چیز را شرح می‎دهد و فقط در باره اینکه عنبر در واقع پشگل بُز است سکوت می‎کند، زیرا از اینکه اجازه داده فریبش دهند خجالت می‎کشید؛ اما دو جعبه کوچک با محتوایش را نشان می‎دهد و از نیروی بزرگ آن ستایش می‎کند. در مورد این داستان هر دو مهماندار بسیار تعجب می‎کنند؛ و از آنجا که حالا هوا دیگر تاریک شده بود بنابراین ابوالحسن را به اتاقش هدایت می‎کنند و خودشان هم برای خوابیدن می‎روند.

اما در حدود نیمه‌شب درِ اتاق گشوده می‎گردد، مرد به ابوالحسن نزدیک می‎شود و به او می‎گوید: نترس، و داستان زیر را برایش تعریف می‎کند.

او یک ثروت صد هزار دیناری دارد که در گوشه شرقی این اتاق خاک شده است. و می‎گوید گرچه زیباست و به خوبی رشد کرده اما عقلش زیاد تیز نیست و به همین خاطر مردم همیشه او را ابله نامیده‎اند. بنابراین او فکر کرده بود که اگر با یک زن زشت اما بسیار باهوش ازدواج کند، سپس بچه‎ها از او زیبائی و از مادر هوش را به ارث خواهند برد؛ او یک چنین زنی را هم بدست آورده اما نیت دیگرش شکست خورده است، زیرا که کودکانش زشت و کم عقل شده‎اند. و به این خاطر می‎خواهد از او خواهش کند که بخاطر خدا یکی از قطعات عنبر را به صد هزار دینار بفروشد؛ هرچند او با این معامله سود بزرگی نمی‎کند اما خدا سخاوتش را اجر خواهد داد و می‎گذارد که با قطعه دیگر سود بیشتری ببرد، او قصد دارد این یک قطعه را بخورد و خردمند شود، سپس می‎خواهد زنش را که دیگر مورد علاقه‎اش نیست ترک کند و زن دیگری که زیباتر و بخصوص جوانتر باشد بگیرد. مرد پس از این سخنرانی در گوشه شرقی اتاق زمین را حفر می‎کند، یک کیسه پُر از دینار بیرون می‎آورد و آن را به ابوالحسن می‎دهد. ابوالحسن می‎گوید که می‎خواهد فقط از روی همدردی عنبر را با این قیمت ناچیز بفروشد و یکی از جعبه‎های کوچک را به او می‎دهد. سپس مرد از او بسیار تشکر می‎کند و از اتاق خارج می‎شود.

ابوالحسن از این اتفاقِ خوش قلبش به وجد می‎آید و نمی‎تواند به این خاطر به خواب رود. در این وقت در اتاق گشوده می‎گردد و زن ظاهر می‎شود. زن به او می‎گوید: نترس، و برایش تعریف می‎کند که قصد بدی ندارد، او ثروتی به مبلغ صد هزار دینار دارد که در گوشه غربی این اتاق خاک شده است. و می‎گوید گرچه بسیار باهوش و زیرک است اما زیبا نیست، به این خاطر فکر کرده بود که با مرد زیبائی اگر هم ابله باشد ازدواج کند، و امیدوار بود که سپس بچه‎ها زیبائی را از پدر و هوش را از او به ارث ببرند، اما نقشه او شکست خورده است، زیرا بچه‎ها زشت و ابله شده‎اند. به این خاطر می‎خواهد خواهش کند بخاطر خدا یکی از قطعات عنبر را به مبلغ صد هزار دینار به او بفروشد؛ هرچند او در این معامله سود زیادی نمی‎برد اما خدا اجر او را خواهد داد و می‎گذارد با فروش قطعه دیگر سود بیشتری ببرد، او قصد دارد با خوردن این قطعه زیبا گردد؛ سپس می‎خواهد شوهرش را که دیگر مورد علاقه‎اش نیست ترک کند و با مرد دیگری که باهوشتر و بویژه وحشتناکتر باشد ازدواج کند. پس از این سخنرانی در گوشه غربی اتاق زمین را حفر می‎کند و کیسه دینارها را به ابوالحسن می‎دهد. ابوالحسن همان حرف‎هائی را که به مرد زده بود به زن هم می‎گوید و جعبه کوچک را به او می‎دهد. سپس زن بسیار تشکر می‎کند و از اتاق خارج می‎شود.

صبح روز بعد هر دو با آرزو کردن برکت برای ابوالحسن او را به خدا می‎سپارند. در حالیکه او دویست هزار دینار را در زیر ردایش حمل می‎کرد با عجله و نفس نفس‌زنان به سمت مکه براه می‎افتد، در شبِ همان روز به خانه می‎رسد و از طرف همسرش با خوشحالی و مهربانی کامل استقبال می‌گردد.

حالا او پس از فکر کردن به اینکه چه اندازه تلاش کرده و چه خطراتی از سر گذرانده و چگونه دو بار همه‌چیز را از دست داده و فقط توسط یک شانس ویژه دوباره آنها را بدست آورده، بنابراین تصمیم می‎گیرد دارائی‎اش را کاملاً مطمئن سرمایه‎گذاری کند و بگذارد پولش با سودی کمتر اما بدون نگرانی رشد کند. بنابراین خانه‎هائی را که در مکه برای فروش بودند تماشا می‎کند، زیرا او می‎خواست خانه‎ای بخرد و آن را تبدیل به کاروانسرائی برای زائران غریبه کند که بخاطر خوب پذیرائی گشتن باید پول زیادی بپردازند. در این هنگام مرد ثروتمندی به او نزدیک می‎شود و می‎گوید تمام این منطقه شهر به او تعلق دارد که ارزشش دو هزار بار هزار دینار است؛ اما چون او متوجه شده که دشمنانش در پیش خلیفه از او شکایت کرده‎اند بنابراین می‎خواهد همه‌چیز را ارزان بفروشد و فرار کند، زیرا او پول را می‎تواند به راحتی با خود ببرد؛ بنابراین اگر ابوالحسن به او دویست هزار دینار بدهد همه‌چیز از آن او خواهد گشت. ابوالحسن این کار را می‎کند و آن منطقه از شهر را می‎خرد؛ همچنین در روز بعد به خانه باشکوهی که در آن منطقه واقع بود می‎رود. همسرش کنجکاو بود تمام اتاق‎ها، انبارها و کف‎های زمین را تماشا کند، اما چون حالا شب شده بود بنابراین او یک شمع روشن می‎کند و آن را به زنش می‎دهد، و بعد تمام ساختمان را به او نشان می‎دهد. به این ترتیب آنها به بالاترین سطح ساختمان زیر بام چوبی می‎رسند و در آنجا کاه و یونجه بسیار زیادی می‎یابند که صاحب قبلی آنجا گذاشته بود. در حالیکه زن بخاطر این کشف خوشحال بود ناگهان یک موش بزرگ که از نور شمع وحشتزده شده بود بیرون می‎جهد و از قضا مستقیم به سمت زن می‎دود؛ زن چنان به وحشت می‎افتد که بلند فریاد می‎کشد و شمع از دستش به زمین می‎افتد؛ ناگهان کاه و یونجه آتش می‎گیرند؛ آن دو شتابزده و سریع به سمت پله‎ها می‎روند؛ اما فقط ابوالحسن موفق می‎شود خود را نجات دهد، زیرا لباس مانع حرکت سریعش نمی‎گشت؛ اما راه برای زن توسط شعله‎های آتش مسدود می‎شود. بنابراین او بطرز رقت‎انگیزی در شعله‎های آتش کشته می‎شود، و همراه با زن کل ساختمان می‎سوزد، در این هنگام باد شدیدی برمی‎خیزد و آتش به خانه‎های دیگر سرایت می‎کند و آنها هم کاملاً می‎سوزند؛ ابوالحسن در جاده ایستاده بود، موهایش را می‎کند و بر سرنوشتش لعنت می‎فرستاد. اما هنگامیکه همه‌چیز سوخته بود او با خود می‎اندیشد که این برایش تعیین شده بوده است، و اینکه غصه‎دار بودن هیچ فایده‎ای ندارد، زیرا زندگی تک تک انسان‎ها در کتاب سرنوشت از پیش نوشته شده است، و او نمی‎تواند توسط هیچ حیله، نگرانی یا تلاشی از آن طفره رود؛ همانطور که اتفاقات خوب بدون دخالت او برایش پیش آمده بودند.

بنابراین براه می‎افتد و صبح روز بعد پیش پدرزنش می‎رود تا همه‌چیز را تعریف کند و بگوید که چه اتفاقی برایش افتاده، و قصد داشت از او خواهش کند دومین دخترش را به او بدهد و همچنین دوباره دو هزار دینار، زیرا که او همه‌چیز را از دست داده و در وضعیتی قرار داشت که وقتی پدرزنش او را بعنوان خدمتکار پبش خود برده بود، و هیچ‌چیز را در آتشسوزی نتوانسته بود نجات دهد بجز لباس ژنده بر تنش را. اما هنگامیکه پدرزن حرف‎های او را می‎شنود بسیار خشمگین می‎شود و او را با سرزنش و کتک از خانه بیرون می‎کند.

بنابراین او حالا غمگین به بازار می‎رود. در آنجا یک همشهری از کهیرا او را می‎بیند، از او داستانش را می‎پرسد، و وقتی آن را می‎شنود می‎گوید که همراه او به شهرش بازگردد، زیرا مردم در آنجا او را می‎شناسند، زیرا یک مرد فقیر در غربت هیچ دوستی پیدا نمی‎کند؛ او می‎تواند بعنوان خرکچی در پیش کاروان باشد. این پیشنهاد مورد علاقه‎اش واقع می‎شود، و او در همان روز با کاروان همشهری‎اش براه می‎افتد.

حالا آنها دوباره روزهای زیادی می‎روند، و ابوالحسن غمگین به اولین سفر فکر می‎کرد و به شتر سفید رنگ با تخت‎روان که دارای یک زنگوله کوچک نقره‎ای بود. اما طوری به نظرش می‎رسید که انگار این بار زمان کاملاً سریع می‎گذرد؛ زیرا زودتر از آنچه فکر می‎کرد دوباره در کلبه‎اش بود، و مادرش او را سرزنش می‎کند و می‎گوید که او بدترین فرد بیکاره در کهیرا است، آدمی که میلی به کار کردن ندارد و ترجیح می‎دهد گرسنگی بکشد و می‎گذارد مادر پیرش گرسنه بماند، بجای اینکه بدنبال حرفه‎اش برود و تور در رودخانه بیندازد، که با این کار یک ماهیگیر ماهر اگر هم دارای قوز باشد، نه تنها می‎تواند خود و مادرش را تغذیه کند بلکه همچنین ممکن است با تور خود یک گنج از زمان ماقبل تاریخ غرق گشته را از زیر دریا بیرون بکشد.

با این کلمات او از خواب بیدار می‎شود و درمی‎یابد که اصلاً به جائی نرفته بوده است، نه به سمت مکه نه به سمت کوبلئی، بلکه او خوابیده بود، همچنین ماه‎ها و سال‎های زیادی سپری نگشته بود، بلکه فقط چند ساعت، و او همه آن چیزها را که برایش رخ داده بودند خواب دیده است، و در واقع در زمانی کوتاه، زمانیکه مادرش برایش سخنرانی کرده بود.

در این وقت به مادرش می‎گوید که او خودش تور را برای نوشیدن مشروب فروخته است، سپس از خانه خارج می‎شود و در حالیکه به بسیاری از چیزها فکر می‎کرد به سمت رودخانه می‎رود.

در اینجا ابن موسی او را می‎بیند، سلام می‎دهد و با او صحبت می‎کند. ابن موسی اما یک تاجر بزرگ بود که ثروت زیادی در سفرهایش جمع‎آوری کرده بود، صاحب خانه‎ها و باغ‎ها با طاووس‎های سفید، ظروف طلائی، اسب‎ها و ارابه‎ها و جواهرات از همه رنگ بود. ابوالحسن به او مدتی طولانی نگاه می‎کند و سپس شروع می‎کند:

"زندگی ما یک رؤیای یک ساعته است، اما ما فکر می‎کنیم که هشتاد ساله است. انسان مانند یک موج در رودخانه است که در نور ماه می‎درخشد و بلافاصله خاموش می‎گردد. مانند پشه به دور تاج یک درخت زیزفون، و مه شبانگاهی خود را از زمین بلند می‎سازد، با این حال اما آخرین پرتوهای خورشید هنوز بر روی برگ‎های فوقانی می‎درخشند، ساکنان یک شهر به این نحو زندگی می‎کنند. ما زندگی خود را به ثروت آویزان می‎کنیم یا قلب خود را به زیبائی و قدرت؛ اما وقتی مرگ می‎آید و ما در زندگی دیگری که زندگی واقعی‎ست از خواب بیدار می‎شویم چه خواهد شد، جائیکه نه ثروت وجود دارد، نه زیبائی و نه قدرت؟ ما نگرانیم و کار می‎کنیم، و اما مانند برگ‎های در حال سقوط از درختیم که باد هرجا که بخواهد با خود می‎برد. ما فکر می‎کنیم بر روی زمین ایستاده‎ایم و با مردم صحبت می‎کنیم، آنها را دوست داریم یا با آنها می‎جنگیم؛ و شاید فقط تنها در یک برج تاریک هستیم که در آن در بی‎نهایت غرق می‎گردیم، و بجز ما فقط خلاء و تاریکی‎ست. و می‎جنگیم، عشق می‎ورزیم، انسان‎های دیگر، ثروت‎ها، ارتش‎ها، شهرها و تمام ملت‎ها اصلاً واقعی نیستند، بلکه فقط مهره‎هائی‎اند که ذهن ما می‎سازد، و ما فکر می‎کنیم که آنها خارج از ما هستند." ابوالحسن اینطور صحبت می‎کند. ابن موسی اما شگفتزده و شوکه می‎شود، زیرا ابوالحسن قوزی یک ماهیگیر ساده بود و تا حال هیچ کلمه دیگری بجز کلماتی که ماهیگیران ساده بیان می‎کنند از دهان او خارج نگشته بود. حالا اما او با زبان یک پیامبر صحبت می‎کرد. ابوالحسن حیرت کردن او را می‎بیند و ادامه می‎دهد:

"ابن موسی، تو یک تاجر هوشمندی، اما مردان دیگر هم تاجران هوشمندی‎اند، آنها با دو هزار دینار برنده بیست هزار می‎شوند، و بیست هزار دینار را دویست هزار می‎کنند و با دویست هزار دینار برنده دو هزار بار هزار دینار می‎شوند، ارقامی که هیچ انسانی نمی‎تواند تصور کند، زیرا که کل یک منطقه در مکه این مقدار ارزش دارد، که حالا سوخته است، و همانطور که تو می‎دانی مکه یک کشور با قصرهای بزرگ از سنگ‎های مرمر است با پنجره‎های نرده طلائی، چشمه‎ها، مغازه‎های ثروتمند و با شهروندانی که شب‎ها وقتی به خانه‎هایشان می‎روند می‎گذارند که برده‎ها در مقابل‎شان مشعل حمل کنند. این اندازه مردم با دو هزار دینار سود برده‎اند. اما ببین، اینها همه یک دود بود که به هوا صعود کرد و هیچ‌چیز بجز خاکستر باقی‌نماند. آری، شخصی می‎خواست پادشاه شود، و می‎توانست توسط باروریِ گوسفندان اینطور بشود؛ اما او مانند شعله یک شمع بود که توسط طوفانِ سرنوشت خاموش می‎گردد؛ و اگر قبلاً اجازه برداشتن فقط یک قدم به پیش را داشت، بنابراین طوفان شعله را بر انبوهی از یک کاه می‎دمید، آتشی در آن می‎انداخت که شهرها را می‎بلعد و قابل مشاهده برای همه انسان‎های روی زمین رو به آسمان صعود می‎کند."

پس از به پایان رسیدن این سخنان ابن موسی به این عقیده می‎رسد که ابوالحسن دیوانه شده است، دعائی زیر لب زمزمه می‎کند و با آرامشی بزرگ از او جدا می‎شود و می‎رود؛ زیرا ابن موسی مرد بسیار ثروتمندی بود و املاکش را بسیار دوست داشت، و به همین دلیل با کمال میل زندگی می‎کرد و مایل به فکر کردن نبود.

 

مرگ چنگیزخان

چنگیزخان در هفته‎های آخر قبل از مرگش می‎گذاشت اغلب او را به خزانه‎اش حمل کنند، و در آنجا ساعات زیادی در حال بازی با سنگ‎های قیمتی، مرواریدها و سکه‎های طلا تنها به سر می‎برد. این یک لذت پنهانی بود که هیچکس بجز معتمدترین پیشخدمت چیزی از آن نمی‎دانست، زیرا او در مقابل مردم تجمل و جواهر را خوار می‎شمرد؛ و از این رو لباسی از چرم و آهن بر تن می‎کرد.

او در آنجا انبوهی از سکه‎های طلای عجیب و هنرمندانه ضرب شده‎ای می‎یابد که نوشته روی آنها را نمی‎توانست بخواند. خزانه‎دار برایش تعریف می‎کند که سکه‎ها از حفر زمین در آن حوالی و یافتن یک گنج بدست آمده و باید باور کرد که آنها توسط یکی از پادشاهان قبلی ضرب شده‎اند.

چنگیزخان می‎گذارد یک عالم بزرگ را بیاورند تا برایش نشانه‎ها را کشف‎رمز و از پادشاهی که تصویرش بر روی سکه‎ها بود تعریف کند. مرد دانشمند پاسخ می‎دهد که برای او و دوستانش سکه‎ها به خوبی شناخته شده‎اند، اما هیچکدام از آنها قادر نبودند نشانه‎ها را تفسیر کنند؛ فقط برایشان مسلم بود که سکه‎ها باید بیش از دو هزار سال زیر خاک بوده باشند، زیرا در این مدت زبان و خط ساکنان این سرزمین تغییر نکرده است. اما مرد دانشمند بر این عقیده بود که پادشاهی که تصویرش بر روی سکه‎ها ضرب شده است باید پادشاه یک امپراطوری بسیار بزرگ و متمدن بوده باشد، زیرا کار ضرب سکه بی‎اندازه ظریف و هنرمندانه است؛ اگر یک پادشاه می‎تواند چنین سکه‎های هنرمندانه‎ای ضرب کند بنابراین باید زیردستان ماهر و تحصیل‌کرده‎ای داشته باشد، و باید مردمی ثروتمند و دارای خانه‎های زیبا، ارتش، تعداد زیادی کشاورزان و صنعتگران، معبد با خدایان و بسیاری چیزهای تکامل یافته دیگر بوده باشند.

هنگامیکه چنگیزخان این را می‎شنود به فکر فرو می‎رود و می‎گوید: "اما شهرت چه سودی دارد وقتی نامِ چنین پادشاه قدرتمندی توانسته همراه با تمام قدرت و ثروتش از یاد انسان‎ها به کلی ناپدید گردد! و شاید هم فکر کرده بود که یادگارش هرگز نابود نخواهد گشت و ساختمان‎های بلندی ساخت، و مردم کارهایش را به آواز می‎خواندند، و عالمان در باره او و اجدادش تاریخ می‎نوشتند، و عرض و طول سرزمینش را اندازه می‎گرفتند؛ و زیردستانش تجارت و کار می‎کردند، گنجینه می‎اندوختند، شادی و دعا می‎کردند و برای وارثان شرعی خود دارائیشان را باقی‌می‎گذاردند. و حالا ببین، از آن همه هیچ‌چیز بجز این سکه‎های طلا باقی‌نمانده است."

در این وقت مرد دانشمند پاسخ می‎دهد:

"وقتی در فصل بهار خورشید پرتوهای مستقیمتری بر روی زمین می‎فرستد و برف را ذوب می‎سازد، بنابراین از زمین مرطوب و سیاه انواع گل‎های بهاری به رنگ‎های سفید، زرد و آبی بیرون می‎آیند. آنها از پرتو آفتاب لذت می‎برند، شکوفا می‎شوند و می‎پژمرند، و ما فکر می‎کنیم که اینطور باید باشد؛ و در بهار آینده گل‎های جدید می‎آیند؛ و از ازل اینطور بوده است و بعدها هم همیشه همینطور خواهد بود.

حیوانات جنگل و گاو هم که به انسان در کارش کمک می‎کنند چنین هستند. آنها بدنیا می‎آیند، از پستان مادرشان شیر می‎نوشند، جست و خیز می‎کنند و می‎جهند، و بزرگتر می‎شوند، و از چمن‎ها و گیاهان تغذیه می‎کنند یا حیوانت دیگر را می‎خورند، و وقتی زمانشان سر رسیده باشد بنابراین می‎میرند و یا کشته می‎شوند، و طوری که انگار آنها نبوده‎اند؛ اما همیشه دوباره می‎آیند تا در شادی و بی‎خطر زندگی کنند. انسان در حال حاضر دیهیم این موجودات است، زیرا او می‎تواند همه آنها را مطیع خود سازد. اما او هم فقط مخلوقی است تابع اجبارها که پس از شکوفائی‎اش مرگ بدنبال می‎آید. اما انسان برخلاف همه موجودات دیگر که خود را شاد و مهربان مقهور این اجبارها می‎سازند متکبر است و می‎خواهد در این مورد هم بیشتر از بقیه موجودات دیگر داشته باشد و از خود در برابر مرگ دفاع می‎کند. بله بیشتر: گل می‎داند که یک گل است و حیوان می‎داند که حیوان است؛ انسان اما می‎خواهد از بقیه انسان‎های دیگر متمایز باشد، و نه فقط از گل‎ها و حیوانات چیزی بیشتر داشته باشد بلکه از هر انسان دیگر و حتی از همسایه‎اش: همه باید او را ستایش کنند، او خودش اما به ندرت از دیگران ستایش می‎کند، همه باید او را دوست داشته باشند، اما او خودش هرگز کسی را دوست ندارد. و نه تنها برای خود چنین درخواستی دارد، بلکه همچنین برای فرزندان و نواده‎اش. گیاه با خاطری آسوده بذرش را می‎افشاند، و از آن گیاهانی جوانه می‎زنند که شبیه به خود بذرند؛ حیوان کودک خود را تا زمانیکه بتواند غذایش را به تنهائی بیابد پرورش می‎دهد، و سپس کودک را ترک می‎کند و دیگر او را نمی‎شناسد؛ اما انسان بیشتر می‎خواهد، او تصویری از بزرگی و سعادت برای فرزندانش می‎سازد که در آن باید آنها از فرزندان همسایه بالاتر باشند، و به این خاطر اراده‎اش را بر روی آنها می‎گستراند. اما تمام اینها یک تکبر توخالی انسان است؛ و نه تنها به تسلط خود بر دیگر موجودات بسنده نمی‎کند، بلکه می‎خواهد همچنین هنوز چیزی خاص داشته باشد، به این ترتیب خود را تیره‎بخت می‎سازد؛ زیرا کسیکه بدنبال شهرت، افتخار، ثروت، زرق و برق، عشق انسان‎ها و سلطه بر کودکان می‎دود، او بدنبال چیزی می‎دود که توسط طبیعت به او اعطا نشده است. ای پادشاه، تو هم بخاطر پادشاه از دست رفته فقط به دلیل یک نظر نادرست پریشان می‎سازی، زیرا فکر می‎کنی که مردم تو را هم مانند این پادشاه فراموش خواهند کرد؛ و شاید هم خودت را قبلاً توسط چنین آرزوهائی که فراتر از آنچه ما می‎توانیم داشته باشیم می‎روند ناخشنود ساخته باشی، و اما می‎توانستی مانند بقیه انسان‎ها سعادتمندتر باشی، زیرا تو بر آنها مسلطی، همانطور که ساده‎ترین انسان بخاطر تسلط بر حیوانات می‎توانست سعادتمندتر از همه آنها باشد."

پادشاه پاسخ می‎دهد: "تو بسیار شجاعانه صحبت کردی، اما من نمی‎خواهم بر تو خشم بگیرم، زیرا که مرد خردمند با پادشاه برابر است و از مرگ نمی‎هراسد. اگر من هم مرد عالمی می‎بودم بنابراین مانند تو فکر می‎کردم، و اغلب وقتی با اسب بلندپرواز و سگ‎های حریصم شکار سریعی را تعقیب می‎کردم، از روی تکبر به نظرم می‎رسید که اسب فرسوده و سگ بد اصل انسان حیوانات بیمارند. همچنین حتماً موجودات دیگر شادتر از ما هستند، زیرا حداقل من که پادشاه جهانم و هزار پادشاه از زیردستان من هستند، طوریکه اگر بخواهم می‎توانم دستور اعدامشان را بدهم و مردم و شهرهایشان را از روی زمین محو سازم فقط دو بار در زندگیم احساس شادی کردم، یک بار، هنگامیکه من اولین شکار را با تیرم هدف قرار دادم، و بار دوم، هنگامیکه عروسم را دزدیدم و بر روی اسبم جهیدم. اما از آنجا که من یک پادشاهم بنابراین طور دیگر فکر می‎کنم؛ و برای اینکه به تو نشان دهم که من این را از روی حماقت و یا کوری انجام نمی‎دهم، بنابراین می‎خواهم زندگیم را برایت تعریف کنم، زیرا زندگی یک انسان شفافترین تصویر آموزش اوست. آنچه را می‎خواهم برایت تعریف کنم هرگز به کسی نگفته‎ام، زیرا یک پادشاه باید یک هنرپیشه باشد؛ اما از آنجا که مرگم نزدیک است، بنابراین مایلم با کمال میل در باره خودم برای مردی تعریف کنم که می‎دانم وفادار است و سکوت می‎کند، و کسی که نمی‎تواند گفتارم را برای اهداف خود استفاده کند و همچنین کلماتم را می‎فهمد. خوب بخاطر بسپار: گرچه من برایت یک زندگی سخت و کمتر سعادتمند تعریف می‎کنم، با این حال شکایت نمی‎کنم، بلکه خوشحالم، و مایل نیستم که زندگی دیگری را می‎گذراندم.

تو همیشه خواهی دید که کودکان و افراد جوان چهره خوشحال اما خالی‎ای دارند، زیرا زندگی برای آنها هدفی ندارد، و آنها هر روز گل می‎دهند و می‎شکفند، زیرا نیرویشان که بدون کمک خود آنها به عضلاتشان خون بیش از حد می‎بخشد و به روحشان اعتماد به نفس هر روز افزایش می‎یابد. بنابراین آنها با تصویری که تو قبلاً از گیاهان و حیوانات ترسیم کردی مطابقت دارند؛ و من خودم بعضی اوقات گاهی فکر می‎کردم که باید آزمایش شایان توجه‎ای باشد اگر آدم دستور دهد در بهار هر سال افراد بالاتر از بیست سال یک ملت را اعدام کنند، بطوری که تمام ملت فقط از جوانان تشکیل شود؛ چنین ملتی احتمالاً در سعادت فراوان، شادمانی، هنر و افتخار زندگی کند و باعث حسادت کشورهای همسایه شود. اما من هم پسر جوان شادی بودم، و قبلاً به تو از دو لحظه شاد در آن زمان از زندگیم گفتم. عجیب‎ترین چیزی که برایم اتفاق افتاد زمانی بود که عروسم را دزدیدم، در این لحظه من احساسی داشتم که انگار مهمترین انسان در جهانم و همه‌چیز به من تعلق دارد، در حالیکه من فقط یک رئیس جزئی سوارکاران بودم، دیرتر، هنگامیکه من پادشاه جهان شدم و همه‌چیز تا آنجا که چنین چیزی ممکن بود به من تعلق داشت دیگر هرگز این احساس را نداشتم که بعنوان کشاورز ساده‎ای داشتم که به دنبال گاوآهن می‎رفت و به شیار روبرویش نگاه می‎کرد، این نظر مرا دیوانه می‎ساخت، گرچه مرد در حقیقت برای من مانند یک سوسک یا شَته هیچ‌چیز نبود؛ اما اغلب هنوز در دوران مردانگی از این احساسات احمقانه خشمگین می‎گشتم، و چون مردم باید همیشه از پادشاه در وحشت باشند وگرنه گستاخ می‎شوند بنابراین پادشاهان باید اغلب دست به اعمالی بزنند که برای مردم غیرقابل درک است، من هم احتمالاً گذاشتم افسار خشمم پاره شود و دستور کشتن مردم بیگناهی را دادم.

من از نوع شهوانی نیستم، و بنابراین بزودی به وضعیت ملایمی رسیدم، پس از اینکه ازدواج کردم بخاطر همسرم، اسلحه‎هایم، اسب‎هایم و بخاطر تمام اموال دیگر خوشحال بودم، و بزرگترین لذت را شکار به من می‎داد. حالا چنین به نظرم می‎رسد که انگار من ضعف خاصی در وجودم دارم، که در غیراینصورت آدم آن را احتمالاً با استفاده کردن یک کلمه اشتباه خوبی می‎نامد. یعنی بعد از آنکه زنم دو کودک بدنیا آورد، یک پسر و یک دختر که تو می‎شناسی، حالت روحی‎اش تغییر کرد، طوریکه از بسیاری چیزهای کوچک از من سؤال می‎کرد، در مورد چیزهای احمقانه سرزنش می‎کرد، این نگرانی دائمی را داشت که بچه‎ها بیمارند و با نگرانی‎هایش گوشم را پُر می‎ساخت و غیره. من اما بیش از حد ضعیف بودم بتوانم این مایه رنج را کنترل کنم، و شاید هم کنترلش غیرممکن بود، و من در پایان وقتی می‎خواست با من صحبت کند کاملاً عصبانی می‎گشتم، زیرا همیشه فکر می‎کردم که می‎خواهد شکایت کند. به این خاطر به کارهای مختلفی می‎اندیشیدم، و آنها مرا چنان مشغول می‎ساختند که او نمی‎توانست پیشم بیاید، یا اگر با من صحبت می‎کرد آنقدر فکرهای دیگر در سر داشتم که کلمات و جملاتش را اصلاً نمی‎شنیدم. تمام اینها اما عمداً اتفاق نمی‎افتاد، بلکه کاملاً آهسته و به خودی خود. دیرتر برایم همیشه عجیب بود که چیزهای بزرگ یک چنین آغاز مسخره‎ای می‎توانند داشته باشند. اما احتمالاً در مخفیترین نقطه درونم همیشه یک اراده به حکومت بر جهان داشته‎ام.

حالا می‎خواهم به تو یک راز بزرگ از هنر پادشاهان بگویم، هنری که البته چنان از نوع ساده‎ای است که آدم نمی‎تواند به اندازه کافی در باره کم عقلی انسان‎های که آن را متوجه نمی‎شوند تعجب کند. تو می‎دانی که امپراطوری‎ها و کشورهای انسان‎ها از اقسام متنوعی هستند، و قدرت و برتری برای یکی در ثروت فراوان افراد زیردست می‎باشد و برای دیگری در بزرگی تعداد افرادِ ملت و برای سومی سخاوت خاک است و غیره. بزرگترین قدرت را اما یک پادشاه دارد که صاحب ارتشی از مردان دلیر است که گرسنۀ درآمد و پاداش هستند، زیرا او با این ارتش می‎تواند تمام پادشاهان دیگر را به زانو درآورد و از آنها خراج بگیرد؛ چنین مردانی را اما معمولاً در نزد ملت ثروتمند یا ساعی نمی‎یابند، یا مللی که دارای جمعیت زیاد و زمین خوب هستند، بلکه در نزد ملتی فقیر در سرزمین‎های ناهموار و بد که نمی‎توانند خود را به خاطر فقر مانند ما مغول‎ها تکثیر کنند. فقط آدم به زحمت می‎تواند تعداد زیادی از مردان را که ضروریند گرد هم جمع آورد و نگاه دارد، زیرا ملت بیش از حد کوچک است و فواصل کشورهای فقیر بیش از حد بزرگ. اما آدم می‎تواند این کمبودها را توسط سرعت جایگزین سازد، زیرا اگر یک ارتش چنان سریع باشد که بتواند دو ارتش دشمن را یکی پس از دیگری شکست دهد بنابراین بدیهیست که این ارتش مانند دو ارتش خوب است. حالا از آنجا که من خودم را با امور مردم بسیار مشغول کرده بودم این فکر به نظرم رسید، و پس از اندیشه فراوان همچنین وسیله چنین سرعتی را کشف کردم؛ از آنجا که یک ارتش بزرگ توسط حمل غذا یا یافتن آن زمان زیادی از دست می‎دهد، بنابراین من یک راه کشف کردم که چطور باید برای مردان و اسب‎ها مواد غذائی را آنچنان خشک و فشرده کنند که یک مرد بتواند همیشه برای دو هفته بدون شکایت آن را با خود حمل کند. با این روش توانستند سوارانم تمام جهان را فتح کنند، به این صورت که آنها همیشه بسیار سریعتر از دشمنان بودند و بنابراین می‎توانستند قبل از آنکه افراد دشمن خود را به صورت یک ارتش گرد هم جمع آورند حمله کنند.

تو هم می‎دانی هر اقدامی که آدم انجام می‎دهد چنان عواقبی دارد که آدم اقدام بعدی را دیگر نمی‎تواند با همان آزادی اقدام اول انجام دهد؛ و به این خاطر است که ما با گذشت سال‎ها توسط گرفتار گشتن در تور اقداماتِ خود مرتب غیرآزادتر می‎شویم؛ اما هرچه آدم با آزادی کمتری عمل کند به همان نسبت هم با لذت کمتری عمل می‎کند؛ بنابراین من با گذشت زمان کمتر از فتوحات لذت می‎بردم و بیشتر ملالت داشتم. در نهایت هدایت ارتش را بدست برادرزاده‎ام مارسوک سپردم، چون پسر خودم برای چنین کارهائی بیش از حد ابله است، و من خودم را با نارضایتی بزرگی به تنظیم و مدیریت سرزمین‎های فتح گشته مشغول ساختم، زیرا این کار هم فقط دور چند چیز ساده می‎چرخید که همیشه تکرار می‎گردند، و فاقد لذت جنگیدن، اردو زدن، سواری، خطر و هوای شفاف است. اما تسخیر کردن ضروریست، زیرا اگر ما بی‎حرکت بمانیم بنابراین اولاً مردم دیگر بر ما حمله می‎آورند، و چون ما همانطور که برایت تعریف کردم با تعداد اندک فقط می‎توانیم در حمله پیروز شویم بنابراین آنها ما را کاملاً ریشه‌کن می‎سازند. دوماً اما ارتش ما بطور طبیعی توسط یک غرور احمقانه روح می‎گیرد که انگار ما پیروزی‎های خود را به بعضی از خصوصیات فوق بشری مدیونیم. اما از آنجا که عاقبت آخرین ملت در جهان مغلوب خواهد گشت، بنابراین من باید تا آن زمان همه مردم قبلاً مغلوب گشته را چنان مرتب کرده باشم که آنها توسط مدیریت ارتباط تنگی با من داشته باشند و نتوانند خود را رها سازند، و پس از آن احتمالاً باید دستور قتل جنگجویان قدیمی همراه با فرمانده‎شان مارسوک را بدهم، زیرا اگر آنها نتوانند فعالیت‎هایشان را دیگر در خارج انجام دهند قطعاً در ناآرامی‎های داخلی بیدار خواهند گشت.

اما من چی می‎گم ــ روزهای زندگیم در حال به پایان رسیدن است، به پسر احمقم نمی‎توانم به هیچوجه اعتماد کنم، و مارسوک امروز یا فردا بازخواهد گشت، زیرا او می‎داند که من در حال مرگم و می‎خواهد حکومت را از دست پسرم خارج سازد؛ فقط به دخترم می‎توانم اعتماد کنم، به یک زن!"

چنگیزخان سکوت می‎کند. مرد داشمند بخاطر هیجان و ترس قادر نبود هیچ پاسخی بدهد، زیرا فکر می‎کرد اگر چنگیزخان حرفش به پایان برسد بخاطر خجالت در برابر او دستور اعدامش را می‎دهد.

چنگیزخان ادامه می‎دهد: "حالا می‎بینی که من باید در باره زندگی عقیده متفاوت‎تری از تو داشته باشم؟ زمین مانند یک ازدحام انبوه مورچه به نظرم می‎آید، و من در هنگام عاقلانه فکر کردن باید به خودم بگویم اصلاً نمی‎توانم تصور کنم که خودم یک چنین مورچه‎ای باشم. تمام زندگی من خشم و ملالت بود، زیرا برایم عزیزتر از هر شهرت، قدرت و ثروت می‎توانست شکار در جلگه در برف و باد و بوران باشد، یا با دوستان شاد بودن و آواز خواندن. در عوض مرگ فلاکتبارتری از دیگر انسان‎ها دارم، زیرا خشم در باره دروغ گفتن و غم و اندوه جعلی را احتمالاً همه دارند، و احتمالاً همه متوجه هستند که در وقت مرگ در جهان کاملاً تنها هستند و همچنین همیشه تنها بوده‎اند، آری زیرا همه فقط به خود فکر می‎کنند؛ اما من بخصوص نگران امپراطوری هستم و اینکه بعد از مرگم در آن چه رخ خواهد داد، و من هیچ راه چاره درستی نمی‎بینم، و آخرین راه حل هم فایده‎ای نخواهد داشت، من می‎خواهم پسر احمق و دختر باهوشم را به ازدواج هم درآورم تا دخترم او را اداره کند. و دانشمند، من با این حال نمی‎خواهم زندگی دیگری می‎داشتم، و میلی به پر پر کردن گل‎های بهاری زندگی تو ندارم."

همچنین چنگیزخان این را هم اضافه می‎کند: "من ابتدا حالا می‎بینم که اصلاً خشنود نبوده‎ام؛ من این را قبلاً نمی‎دانستم؛ این بسیار عجیب است؛ اما احتمالاً فرصت نداشتم احساس کنم که فقط خشم داشته‎ام و ملالت."

پس از این گفتگو مرد دانشمند با هدایای فراوانی مرخص می‎شود، و چنگیزخان با حال بیمارش به زندگی ادامه می‎دهد.

 

*  *

*

او اما می‎دانست که بیماریش مرگ‎آور است، زیرا همه اجداد او در این سن و سالی که او حالا داشت بخاطر همان درد و رنجی شکایت می‎کردند که او دارد و آنها در نتیجه آن مُرده بودند.

گرچه او از پزشکان نفرت داشت، اما هنگامیکه اولین دردِ خفیف هفته‎ها ادامه یافت دستور آمدن معرفترین پزشک را می‎دهد، دکتر با قیافه‎ای نگران، غمخوار و اطمینانبخشی که باعث خشم او می‎گردد ظاهر می‎شود، او را لمس می‎کند، سؤالات زیادی می‌کند و برایش یک دارو تهیه می‎کند. وقتی دارو مؤثر واقع نگشت پزشک دوم آورده می‎شود، که چهره‎اش شهادت می‎داد دکتر اول یک ابله است، او اما بزودی کمک خواهد کرد. هنگامیکه این دومین دارو هم نتوانست هیچ کمکی کند، دستور داده می‎شود که هر دو پزشک با هم حاضر شوند و حالا مشخص می‎شود که آنها گرچه از وحشت در برابر چنگیزخان می‎لرزیدند و در عمق روح بخاطر زندگیشان نگران بودند، اما با این وجود علاقه واقعی هر یک از آن دو در این بود که ثابت کند حق با اوست و دیگری را احمق می‎پنداشت. چنگیزخان اما، گرچه کاملاً دقیق می‎دید که خودش برای آن دو کاملاً بیتفاوت است و خوب می‎دانست که به پدر و پدربزرگش هم هیچکس نتوانسته بود کمک کند، اما در حالیکه بخاطر حماقت آن دو خشمگین بود با ترس و امیدی پنهان به کلماتشان گوش می‎داد. او در اتاق لخت و خالی بر روی یک تخت سفت و سخت در زیر یک روانداز ساده دراز کشیده بود، و در کنارش یک میز کوچک با انبوهی اسناد قرار داشت.

همچنین هر روز زنش می‎آمد و برای تسلی دادن با او صحبت می‎کرد. اول می‎گفت، امروز قطعاً بهتر از دیروز است؛ این جمله عاقبت برایش کاملاً روان شده بود، طوریکه با وجود آنکه می‎دانست چنگیزخان به بیماری مرگبار پدرش دچار است بدون فکر آن را بیان می‎کرد. سپس همیشه می‎پرسید که چطور خوابیده است، و به آن اضافه می‎کرد، بزودی وقتی بتواند دوباره خوب بخوابد بهبود خواهد یافت. بعد این سرزنش را اضافه می‎کرد که او با کار زیاد خود را خسته می‎سازد.

در روزی که او به شدت بخاطر حرف‎های بی‎فکرانه زنش عصبانی می‎شود و می‎گوید که بعد از مرگش در شورش‎هائی که رخ خواهد داد دیگر هیچ امنیتی ندارد، و شاید هم که او را بکشند. در این وقت زن می‎گرید، او را سرزنش می‎کند که حالا وقتی قلبش چنین سنگین است چنین چیزهائی به او می‎گوید، و بیرون می‎رود؛ اما پس از مدت کوتاهی دوباره برمی‎گردد و می‎گوید بعد از مرگ تو من هم مایل به ادامه زندگی نیستم. بخاطر این کلمات چنان خشمی در او اوج می‎گیرد که خود را به سمت دیوار می‎چرخاند و دیگر هیچ‌چیز نمی‎گوید.

سپس مدتی هم داستان‎های بی‎تفاوتی از خدمتکارانش یا از خانم‎ها و آقایان نجیب دربار می‎گفت؛ اما همه تعاریف با نگاه‎های دلسوزانه و آه‎های سرزنش‎بار همراه بود.

به این ترتیب او بعضی اوقات بخاطر تنها بودن یک درد شدید در سینه احساس می‎کرد، و از خود می‎پرسید که آیا احتمالاً تمام انسان‎ها فقط چنین پوسته خالی‎ای هستند؛ او زندگی خود را بررسی می‎کند و درمی‎یابد که فقط یک بار مانند زنش در این وضعیت بوده است، یعنی در بستر مرگ پدرش؛ و او بخاطر می‎آورد که در ساعت مرگ مردِ بیمار به این اندیشه بوده است که حالا بهترین فصل شکار است و او نمی‎تواند به شکار برود؛ و وقتی این فکر از ذهنش عبور می‎کند نگاه عمیقاً مالیخولیائی پدر را می‎بیند که وی را هدف گرفته بود؛ او خجالت می‎کشد، از پدرش عصبانی می‎شود، و او را سرزنش می‎کند که چرا مواظب سلامتی خود نیست، دقیقاً با لحن مهربان و در عین حال خصمانه مانند لحن همسرش، و با همان نگاه اجباری؛ مرد بیمار اما با آه کشیدن رویش را برمی‎گرداند و صبورانه به خلاء خیره می‎ماند. حالا بخاطر می‎آورد که پدرش مرد سخت و خشنی بود، یک بار با دستان خودش پنجاه سر را از بدن قطع کرده بود، در حالیکه زن‎ها و کودکان کوچک ترحم التماس می‎کردند، او اما دستور پراکنده ساختن آنها را می‎دهد؛ و هنگامیکه یک بار تیری زهرآگین در رانش فرو می‎رود، او خود با یک آهن گداخته جای زخم را که خون از آن به بیرون جاری بود می‎سوزاند، بدون آنکه تغییری در چهره‎اش بدهد، بله، آنچه بیشتر از هرچیز به نظرش می‎آمد خندیدن یا شوخی کردن بدون تظاهر پدر بود. در آن زمان اما او یک نگاه صبورانه رقت‎انگیز داشت.

همچنین پسرش هم هر روز می‎آمد تا دست او را ببوسد و از حالش بپرسد. هنگامیکه پسرش هنوز بسیار کوچک بود دارای چشمان زیبا و درخشنده‎ای بود و حالت استحکام و غرور در چهره تکامل نیافته‎اش داشت. حالا چهره‎اش زیبا و خالی شده بود. او از چیزهای مختلف بدون تمایل شدید به آنچه می‎گفت درهم صحبت می‎کرد؛ چنگیزخان به او غمگین و بی‎حوصله گوش می‎داد، می‎دانست که مرد جوان به یکی از این حماقت‎ها فکر می‎کند؛ به پیرایش یا عشقی پوچ، و اینکه حرف‎های او مانند حرف‎های مادرش کمتر از روی فکر کردن ادا می‎گشتند؛ زیرا که او فقط وراجی می‎کرد، لااقل زن می‎خواست حواس او را از بیماری پرت کند؛ اما او مانند مادرش احساس کم داشت. با این وجود حالا در ساعت تنهائی، زمانیکه درد به او اجازه کار کردن نمی‎داد، انواع چیزها از گذشته به یادش می‎آمد؛ برای مثال یک مهربانی، وقتی پسر کوچک را زمانیکه هنوز نمی‎توانست صحبت کند بلند کرده و بر روی اسب خود نشانده بود و پسربچه از خوشی به وجد آمده و دست و پا می‎زد.

و یک بار وقتی در یکی از ساعات تنهائی مشغول فکر کردن بود احساس کرد که انگار مایل به گریستن است، زیرا که او برای خود متأسف بود؛ و او اشتیاق داشت بچه کوچکی می‎بود که در بستر بیماری قرار دارد و مادر در کنارش نشسته است، سر کوچکش را نگاه داشته و کودک آرام و مطمئن رو به بالا به چشمان مادر نگاه می‎کند.

دخترش آلنگ کاملاً متفاوت با برادرش بود. دختر تنها کسی بود که می‎توانست در این مورد که او خواهد مُرد آرام صحبت کند، زیرا که دختر کلمات غمگین و دروغ نمی‎گفت و با چشمانی غمخوارانه نگاه نمی‎کرد، بلکه در پیش او مرگ بسیار ساده و بدیهی بود، همانطور که در واقعیت است؛ بنابراین هرگز برای پدرش احساس انزوا از میان ماسک‎ها را بیدار نمی‎ساخت. فقط در ترس خاصش که با امپراطوریش چه خواهد گشت آلنگ هم نمی‎توانست او را آرام سازد، و او شرم داشت به دختر از نقشه‎اش صحبت کند، زیرا به خوبی می‎دانست که دختر به مارسوک تمایل احساس می‎کرد، گاهی هم فکر می‎کرد که شاید دختر به این خاطر او را مسموم ساخته است.

حالا با بودن آلنگ چیز بسیار عجیبی برای او رخ می‎دهد. یک بار وقتی آلنگ تصور می‎کرد کسی به او نگاه نمی‎کند او سریع سرش را برمی‎گرداند و به چهره آلنگ نگاه می‎کند. او در این وقت متوجه یک حالت همدردی شدید در چهره دخترش می‎شود. بنابراین به چنان خشمی دچار می‎گردد که دست به شمشیرش که کنار تخت قرار داشت می‎برد، و دختر با صدای وحشتناکی فریاد می‎کشد؛ دختر وحشت کرده بود، و وقتی او دختر را زانو زده در حال لرزیدن می‎بیند ناگهان خشمش از بین می‎رود، اما آلنگ از میان در فرار می‎کند. این حرکت برای او همیشه غیرقابل درک بود، زیرا درست لحظه قبل مشتاق همدردی واقعی بود، همدردی‎ای نه از روی ریا.

 

*  *

*

اما امپراتوری چنگیزخان بزرگ‎ترین امپراتوری‎ای بود که تا کنون بر روی زمین بوده است، و قدرتش کاملترین بود، زیرا همه محترمین و بزرگان ملتش را پدر و او با گذشت زمان نابود ساخته بودند، و خادمینش بجز مارسوک برده و با پول خریداری گشته شده بودند، زیرا ارتش اجازه فرماندهی به خود را فقط به یک مرد آزاد می‎داد. و همه‌چیز چنان دقیق تنظیم و وظیفه هر کس مشخص توصیف شده بود که دستورات چنگیزخان بدون کوچکترین تغییر، مسامحه یا تأخیر به دقیقترین شکل انجام می‎گشت، طوریکه انگار خادمینش یک ارتش‎اند و نه فقط انسان‎های زنده. از خانه‎اش مسیرهای پرتو مانندی در دورترین نقاط امپراتوری می‎رفت؛ در این نقاط در فواصل مشخص نگهبان با اسب گمارده بودند، و آنها دست به دست اوامر چنگیزخان را مانند باد سریع به همه‌جا حمل می‎کردند، همانطور که برای خاموش کردن آتش زنجیره‎ای از انسان‎ها سطل‎های آب را سریع دست به دست می‎دهند.

اما امپراتوری خود را از سمت شمال تا محلی که برف جاودان قرار دارد و انسان‎ها سگ‎ها را در جلوی سورتمه خود می‎بندند، با خرس‎های سفید می‎جنگند و بخار دهان یخ می‎زند گسترش می‎داد؛ و از سمت جنوب، تا محلی که گرمای بیش از حدش مردم را سست می‎سازد، و بعضی از مردم بطور انفرادی در جنگل‎ها زندگی می‎کنند، کفاره می‎دهند و در باره خدا فکر می‎کنند و چنان نیروئی بدست می‎آورند که کوه‎ها و صخره‎ها را توسط کلمات خود تکان می‎دهند، فیل‎ها در گله‎های بزرگ از میان چمن‎ها و علف‎های سبز به بلندی خانه عبور می‎کنند و معابد ویران در جنگل‎های ساکت با تصاویر سنگی از خدایان و پادشاهان استراحت می‎کنند؛ و از سمت شرق، تا جائیکه انسان‎ها غنی از ابریشمند، ظروف چینی و فلزات گرانبها دارند و خود را با خزهای گرانبها می‎پوشاندند، و برج‎های بلند با ناقوس‎های طلائی از چینی می‎سازند که در باد به صدا می‎آیند؛ و از سمت غرب چنگیزخان بر سرزمینی حکمرانی می‎کرد که آب از زمینش بیرون می‎جوشد، آبی که می‎سوزد و شعله‎اش شب را روشن می‎سازد، و جائیکه حیوانات شگفت‎انگیز زندگی می‎کنند، پرندگانی که پشم حمل می‎کنند، و یک پرنده که مانند یک کوه بزرگ است، و مارهای عظیم‎الجثه‎ای که وقتی به خود حرکت می‎دهند زلزله تولید می‎کنند، جنگل‎ها می‎شکنند و شهرهای محاصره شده در قلعه‎های بلند واژگون می‎شوند. بیرونیترین مرز از سمت شمال کویر یخ بود، جائیکه هیچ انسانی از سرما قادر به زندگی نبود، و از جنوب دیوار آتشین در پایان جهان، جائیکه فقط مردم به گرما عادت‌کردۀ آن سرزمین اجازه نزدیک شدن به آنجا را دارند، و از سمت شرق دریای متروکی بود که بدون پایان خود را گسترش می‎داد، و ارتش از سمت غرب تا سرزمین انسان‎هائی پیشروی می‎کند که از سر تا پا با زرهی آهنین پوشیده شده‎اند و بر روی اسب‎های زره پوشیده شده می‎تازند، طوریکه کسی نمی‎تواند آنها را زخمی سازد. و تمام ملت‎هائی که در این دایره زندگی می‎کردند زیردستان چنگیزخان بودند و در مقابل دستورات او می‎لرزیدند. آنها مردمی با رنگ پوست قهوه‎ای و سفید و زرد و سیاه بودند که مزارع را با گاو و خیش کشت می‎کنند، یا با بیل خاک زمین را زیر و رو می‎کنند، یا گله‎های بزرگ در جلگه‎های پُر گل و معطر می‎چرند، برای بیرون آوردن طلا و نقره به درون فضاهای تاریک کوه‎های آبی رنگ می‎روند، بر روی اسب‎های سریع حیوان شکار می‎کنند و شب‎ها در کنار آتش در زیر آسمان غذا می‎خورند، با کاروان‎های بزرگ از میان بیابان شنی و سفید رنگ می‎گذرند و ثروت‎های بی‎حساب بدست می‎آورند، از رودهای پهن و ساکت در حرکت، نشسته در قایق‎های کوچک ماهی صید می‎کنند، از کوه‎های غیرقابل دسترس بر روی اسب‎های کوچک سریع به جلو می‎روند، می‎دزدند، تاراج می‎کنند و می‎سوزانند، در حال زندگی کردن در جنگل‎های انبوه از درختان اقسام ادویه‎جات ارزشمند، لاستیک و کندر بدست می‎آورند، به زیر آب می‎روند و از کف دریا مروارید صید می‎کنند. و تمام این ملت‎ها برای چنگیزخان مالیات می‎پرداختند؛ فلزات گرانبها، مروارید، پسران و دختران جوان، حیوانات نادر، خزهای قیمتی، جواهرات، ادویه‎جات، صدف‎های غریب، دندان‎های گوزن یک شاخ و پرهای پرندگانی که از بهشت می‎آیند، عاج‎های کنده‎کاری شده و جعبه‎هائی از چوب معطر، پارچه‎های ابریشمی گلدار یا مجسمه‎های هنری از انسان‎ها و حیوانات، و پارچه‎های ابریشمی آبی رنگ با ستاره‎های طلائی و ماه و خورشید بر رویشان؛ اسب‎های اصیل با شجره‎نامه هزاران ساله که زردپی آنها مانند ریسمان‎های تازیانه بر روی گوشت قرار داشتند و چشم‎هایشان از لذت و غرور برق می‎زد. همه این ثروت‎ها را با هم پیش چنگیزخان می‎آوردند، کسی که لباسی از چرم و آهن بر تن داشت و در یک اتاق لخت زندگی می‎کرد که در آن یک تخت بد قرار داشت، یک میز کوچک و قلم و دوات. و اگر او با این قلم و دوات چند کلمه بر روی یک پوست می‎نوشت و مهر و موم می‎کرد، و اگر نامه را به چهار نقطه جهان می‎فرستاد، و اگر می‎نوشت که خادمینش باید تمام شهرها را آتش بزنند و بسوزانند و نابود سازند، و تمام ثروت‎ها را در شعله‎های آتش بیندازند، و همه بذرها را در زیر سم اسب‎ها لگدکوب کنند، بنابراین در همان روز تمام شهرها در شعله‎های آتش می‎سوختند، و تمام ملت‎ها با یک فریاد به آسمان پر می‎کشیدند، و تمام بذرها نابود می‎گشتند، و کسی جرئت نمی‎کرد حتی خانه کوچک یک زن بیوه و زمین زراعی یک یتیم را معاف سازد. و اگر او دستور می‎داد که تمام فرزندان اول انسان‎ها در امپراتوریش باید بعنوان برده پیش او آورده شوند، بنابراین در یک روز صف‎های درازی از چهار سوی پایان جهان دختران و پسران جوان در قل و زنجیر، با سری خم ساخته، گریان در برابر او به خاک می‎افتادند، و بعد پدرها و مادرها در تمام جهان شکایت می‎کردند اما حتی یک مرد کور هم جرأت نمی‎کرد تنها پسرش را که وی را تغذیه می‎کند پیش خود نگاه دارد.

 

*  *

*

چنگیزخان دستور داده بود که دخترش آلنگ، و پسرش هیا پیش او بیایند. او تکیه داده به متکاهای زیادی بر روی تخت مستقیم نشسته بود، و سینه‎اش پُر جوش و خروش بود. او می‎گوید:

"هیا، من می‎دانم که تو یک ابلهی و نمی‎توانی امپراتوریم را حفظ کنی. مارسوک بازگشته است و وقتی من بمیرم بنابراین او تو را به زندان خواهد انداخت، با خواهرت ازدواج و امپراتوری را با توسل به زور غصب خواهد کرد. مارسوک بر خلاف دستور من بازگشته است و من نمی‎توانم او را مجازات کنم، زیرا که من در بستر مرگ هستم و یک پسر ابله دارم، بنابراین از فرمان بر علیه مارسوک هیچکس اطاعت نمی‎کند؛ و مخفیانه به قتل رساندن او هم ممکن نیست، زیرا او باهوش است و مراقب. بنابراین تو باید خواهرت را بعنوان همسر به خانه ببری، و این باید همین امروز انجام شود. تو باید ترتیب همه‌چیز را بدهی."

خواهر و برادر رنگشان می‎پرد و در برابر چنگیزخان تعظیم می‎کنند.

"در سه ساعت باید جشن بر پا گردد، تا آن زمان باید همه‌چیز آماده شود. سپس من انگشتر مُهردارم را به تو می‎دهم و تو پادشاه خواهی شد، من اما می‎خواهم امروز بمیرم.

پس از مرگم، بنابراین شماها این نامه را باز می‎کنید؛ در این نامه فرمان‎های من برای حکومت آینده کشور آمده است. هیا، هیا، به یاد داشته باش، که تو کار مشکلی در پیش داری، آلنگ باید به تو کمک کند، او بصیرت دارد و خیلی چیزها می‎داند. تو نباید به ملت‎های مغلوب فشار آوری، بلکه باید به آنها امتیاز بدهی. تو باید به آنها بگوئی که من یک دیکتاتور خونخوار بوده‎ام، تو اما می‎خواهی مراقبشان باشی تا در آرامش زندگی کنند و ثروتمند شوند."

چنگیزخان بعد از این کلمات در متکاها فرو می‎رود. برادر و خواهر اتاق را ترک می‎کنند. هیا به سمت پائین می‎رود. آلنگ به سمت اتاق خود به راه می‎افتد.

هیا لباس نفیسی بر تن می‎کند، ابریشمی، در رنگ بنفش، تزئین گشته با طلا و سنگ‎های قیمتی. سپس خود را بر روی اسب می‎نشاند، همراهانش هم بر روی اسب می‎نشیند و پشت سر او براه می‎افتند. از جلو دو شیپورزن می‎رفتند و همراهان فریاد می‎کشیدند: زنده باد پادشاه هیا. مردم از خانه‎ها بیرون می‎آمدند، کلاه از سر برمی‎داشتند، برخی فریاد می‎کشیدند: زنده باد پادشاه هیا؛ بسیاری ناخشنود کنار ایستاده بودند. جنگجویان با کلمات مسخره رو به سویِ دستۀ در حال حرکت فریاد می‎کشیدند.

مارسوک که بر لبه پنجره‎ای نشسته بود آلنگ را در حال رفتن به اتاقش می‎بیند. با چشمان درخشنده به او لبخند می‎زند، و دندان‎های سفیدش می‎درخشیدند.

آلنگ می‎پرسد: "مارسوک، چرا به من لبخند می‎زنی؟"

"زیرا تو زیباترین موجود در جهانی که من تا حال در زندگی‎ام دیده‎ام."

آلنگ پاسخ می‎دهد: "اگر این حقیقت دارد پس چرا لب‎هایم را نمی‎بوسی؟"

آلنگ به داخل اتاقش می‎رود، روی صندوقچه‎اش می‎نشیند و به پنجره باز نگاه می‎کند. طوفان دانه‎های برف را داخل اتاق می‎ساخت. مارسوک داخل اتاق می‎شود، به چهره او نگاه می‎کند؛ چهره آلنگ بی‎حرکت بود و به دانه‎های برف نگاه می‎کرد. مارسوک کلون جلوی در را می‎اندازد، آلنگ را با بازوانش به هوا بلند می‎کند و او را می‎بوسد، و چشمانش مانند چشمان گرگ می‎درخشند، آلنگ خود را به گردن او آویزان می‎سازد، می‎خندد و می‎گوید: "مارسوک" و خود را مانند ماری در بازوان او می‎پیچاند. مارسوک فریاد می‎کشد: "من امپراتوری را دارم. من امپراتوری را نگاه می‎دارم." آلنگ بلند می‎خندد: "آیا صدای شیپور برادرم و فریاد زنده باد را می‎شنوی؟"

بعد آلنگ ادامه می‎دهد:

"تو بوی هوای تازه، عرق اسب و خون می‎دی. تو باید امپراتوری را به ارث ببری، تو باید برادرم هیا را بکشی؛ اما تو باید برایم قسم بخوری که من را از خود نخواهی راند. اما اگر هم بخواهی مرا برانی باز هم باید تو امپراتوری را داشته باشی." بعد می‎خندد و می‎گوید: "چه کسی کلون در را انداخته است؟ من یادم نمی‌آید در را قفل کرده باشم. اگر خدمتکارانم بیایند خواهند گفت: آلنگ معشوقش را در اتاق دارد و به این خاطر در را قفل کرده است. در روز روشن معشوقش را در اتاق دارد. سپس خواهند گفت: معشوق او یک قهرمان است، او بر روی سینه‎اش جای زخم پهن آتشین دارد. او قوی است، با یک دست یک اسب را که روی دو پایش بلند می‎شود پاره می‎کند. یک صدای پُر طنین دارد، وقتی او فرمان می‎دهد بنابراین ده‎ها هزار نفر اطاعت می‎کنند."

علاوه بر این آلنگ می‎گوید:

"آیا می‎شنوی که مردم چطور فریاد می‎زنند: زنده باد پادشاه هیا؟ برادرم با چاپلوسانش برمی‎گردند. او می‎خواهد انگشتر را بگیرد، تو باید حالا با من پیش پدرم برویم، او باید انگشتر را به تو بدهد."

و آنها پیش چنگیزخان می‎روند. او تنها در اتاق خالی خود دراز کشیده بود. زیرا برده‎هایش در راهروهای دراز قصر پاورچین راه می‎رفتند، درهای قفل شده را می‎گشودند، می‎گشتند و لباس‎های پُرارزش و وسائل نقره‎ای و عاج بزرگ فیل‎ها را که در شمال در زیر برف پیدا می‎شدند سرقت می‎کردند، آنها نفس نفس‌زنان و عرق‌ریزان وسائل را با خود می‎کشیدند و می‎بردند، با عجله زمزمه می‎کردند، زیرا که وحشت داشتنند چنگیزخان از بستر مرگ برخیزد و از اتاقش خارج شود. هنگام گذشتن از کنار در اتاق او سریعتر و پاورچین می‎رفتند، اما یک نوکر گستاخ بلند فریاد می‎کشد: "اگر او بیرون بیاید من او را می‎کشم." در این وقت دیگران به او ضربه‎ای می‎زنند، طوریکه او تلو تلو می‎خورد، زیرا او با پارچه‎های ابریشمی دراز بار شده بود. و زن چنگیزخان در زیر طاق تاریک خزانه سرگردان بود، قیمتیترین سنگ‎ها و مرواریدها را می‎جست که می‎شد به راحتی آنها را مخفی ساخت، و کیسه بزرگی پُر از طلا را به کناری می‎گذارد که آن را در اتاقش نگاه دارد، زیرا او قصد داشت بعد از مرگ چنگیزخان فرار کند، زیرا او بخاطر جانش در برابر امپراتور جدید می‎ترسید، بیتفاوت از اینکه بخواهد امپراتور پسرش یا کس دیگر باشد.

چشم‎های چنگیزخان نیمه‌شکسته بودند، نفس نفس می‎زد و سینه‎اش سوت می‎کشید. اما هنگامیکه آن دو داخل می‎شوند او پلک‎هایش را بلند می‎کند. آلنگ در گوشش بلند می‎گوید: "اینجا، پدر، شوهر من، انگشتر را به او بده"، و دست مارسوک را می‎گیرد. چنگیزخان نمی‎توانست دیگر حرکتی انجام دهد، فقط مردمک چشمش به سمت بالا می‎رود، طوریکه سفیدی چشمش نمایان می‎گردد و دستش با انگشتر مشت می‎شود.

آلنگ در گوشش فریاد می‎کشد: "انگشتر."

اما چنگیزخان دیگر تکان نمی‎خورد، طوری بود که انگار اندامش بخاطر سنگین شدن در هم فرو می‎رود.

مارسوک می‎گوید: "آلنگ، او مُرده است."

آلنگ می‎گوید: "اگر او مُرده پس دستش را تا زمانیکه هنوز گرم و قابل انعطاف است باز کنیم و انگشتر را بدست آوریم." و سعی می‎کند مشت را باز کند. اما مشت چنان درهم رفته بود که نمی‎توانست باز شود. مارسوک مشت را در دست می‎گیرد، تمام نیرویش را به کار می‎برد، اما نمی‎تواند آن را باز کند. چشمان چنگیزخان پس از آخرین حرکتِ آرام ثابت مانده بودند، آدم فقط سفیدی چشم را می‎دید. آلنگ شمشیر مارسوک را در دست می‎گیرد و  انگشت را قطع می‎کند، مارسوک سرش را برمی‎گرداند.

آلنگ می‎گوید: "من این کار را برای تو کردم" و انگشتر را به او می‎دهد. حالا هر دو از اتاق خارج می‎شوند و سوار اسب‎هایشان می‎شوند. انگشتر چنگیزخان در دست مارسوک می‎درخشید. در اطراف او رزمندگان جمع شده بودند، شادی‌کنان فریاد می‎زدند: "زنده باد مارسوک، پادشاه ما!" دانه‎های برف بر روی چهره‎های آتشین ذوب می‎گشت. همه هیا را ترک می‎کنند، او شگفتزده و مضطرب تنها ایستاده بود، در این هنگام او را دستگیر می‎کنند و به زندان انداخته می‎شود.

مارسوک اما برای رزمندگان چنین صحبت می‎کند، که آنها باید خوشحال باشند؛ زیرا چنگیزخان مردم عادی را که کمرشان را خم می‎سازند و زمین را شخم می‎زنند، تجارت می‎کنند و ثروتمند می‎شوند دوست داشت. اما او می‎خواهد جهان را برای سواران مغرور خود به یک زمین صاف تبدیل سازد تا با اسب‎هایشان بر روی آن بازی‎های دلیرانه انجام دهند.

 

انسانیت

یک دستۀ کوچک متشکل از شش مرد در یک حمله از گروهان خود جدا افتاده و سنگربندی کرده بودند. بیست و چهار ساعت می‎گذشت که آنها دیگر هیچ ارتباطی با یاران خود نداشتند، اما از دشمنان هم هیچ‌خبری نبود. دشمنان فرانسوی‎ها بودند.

با آغاز گشتنِ دوبارۀ شب یکی از مردها برای کشف فرستاده می‎شود. او خود را سینه‎خیز و تا حد امکان بی‌سر و صدا به جلو می‎کشاند. ناگهان یک گلولۀ منور زمینِ اطراف او را روشن می‎سازد. او در سه قدمی خود یک فرانسوی را مانند خودش در حالتِ سینه‎خیز می‎بیند.

آن دو برای یک ثانیه با چشمانِ گشاد گشته به همدیگر نگاه می‎کنند.

مرد آلمانی با خود می‎اندیشد: "آیا ترس دارم؟ اما من نمی‎ترسم." او فکر می‎کرد که باید به دشمن شلیک کند؛ او احساس می‎کرد که مرد فرانسوی هم همین فکر را می‎کند؛ اما آنها شلیک نمی‎کنند و فقط در نورِ گلولۀ منور با چشمانِ گشاد گشته به همدیگر نگاه می‎کنند.

گلولۀ منور خاموش می‎شود و آن دو در تاریکی ساکت در مقابل هم بر روی زمین دراز کشیده بودند.

عاقبت مرد فرانسوی می‎گوید: "رفیق، من بُزدل نیستم، اما وقتی آدم اینطور چشم تو چشم می‎شود بعد نمی‎تواند دیگری را بکشد."

مرد آلمانی پاسخ می‎دهد: "آدم باید وظیفه‎اش را انجام دهد."

دوباره یک سکوت برقرار می‎گردد. سپس مرد فرانسوی دوباره شروع به صحبت می‎کند: "ما از هم جدا می‎شویم، و هر یک از ما پیش یاران خود می‎رود."

مرد آلمانی می‎گوید: "من هم خیلی مایلم آن را انجام دهم؛ اما ما اجازۀ این کار را نداریم."

مرد فرانسوی دشنامی می‎دهد و می‎گوید: "شماها همیشه از اینکه بقیه مردم از شماها نفرت دارند تعجب می‎کنید، من حالا اگر اینجا روشن بود می‎توانستم به تو شلیک کنم."

مرد آلمانی لحظه‎ای فکر می‎کند، سپس می‎گوید: "خودت را تسلیم کن." و به محض به پایان رسیدن حرفش گلولۀ مرد فرانسوی زوزه‌کشان از کنارش می‎گذرد. او فریاد می‎زند: "این یک فرومایگی بود"، بعد از جا می‎جهد و خود را بر روی مرد فرانسوی پرتاب می‎کند. آن دو با هم کشتی می‎گرفتند، مردِ آلمانی دست بالا را داشت.

دوباره یک گلولۀ منور در هوا به پرواز می‎آید. فرانسوی‎ها شروع می‎کنند به شلیک کردن، احتمالاً حرکتِ دو کشتی‎گیر توجه آنها را جلب کرده بود. مرد آلمانی می‎گوید: "دراز بکش" و هر دو خود را کنار هم بر روی زمین می‎اندازند. شلیک‎ها قطع می‎گردند، گلولۀ منور خاموش می‎شود، آن دو چنان تنگ کنار هم بر روی زمین قرار داشتند که می‎توانستند صدای ضرباتِ قلبِ همدیگر را بشنوند.

مرد فرانسوی می‎پرسد: "چند فرزند داری؟" مرد آلمانی پاسخ می‎دهد: "سه پسر، یک دختر." مرد فرانسوی می‎گوید: "من هم سه پسر دارم." و ادامه می‎دهد: "به اندازه کافی انسان‎ها کشته شده‎اند، من با تو پیش شماها می‎آیم."

مرد آلمانی با اسیرش سینه‎خیز پیش یارانش برمی‎گردد. مرد فرانسوی بازجوئی می‎شود، او پاسخ می‎دهد: "من مجبور نبودم خودم را تسلیم کنم، اما حالا حداقل از من نخواهید که چیزی لو بدهم. و همچنین دوست ندارم به شماها دروغ بگویم، من برای این کار بیش از حد خسته‎ام."

مردی که اسیرش ساخته بود او را به محل خواب خود می‎برد؛ مرد فرانسوی دراز می‎کشد و بلافاصله به خواب می‎رود. دیگران آهسته با هم صحبت می‎کردند تا مزاحم خواب او نشوند؛ سپس آنها هم می‎خوابند؛ فقط نگهبان مراقب ایستاده بود، او گاهی خود را به دیوارِ سنگر تکیه می‎داد، تلاش می‎کرد به تاریکیِ مقابلش نفوذ کند و از میان دندان یک ترانه زمزمه می‎کرد.

توکاها و گنجشک‎ها شروع به خواندن می‎کنند، سفیدۀ صبح می‎دمد، پرندگانِ دیگر صدای‎شان را بلند می‎سازند؛ خوابیده‎ها بدن‎هایشان را کش می‎دهند و یکی بعد از دیگری بلند می‎شوند. مرد فرانسوی در نورِ روز همه را تماشا می‎کند. فقط مردی که او را اسیر ساخته بود به زبان فرانسوی صحبت می‎کرد، مرد فرانسوی او را مخاطب قرار می‎دهد و می‎گوید که گرسنه است. آلمانی‎ها با هم صحبت می‎کنند، آنها غذایشان را از کوله‎پشتی بیرون می‎آورند و با او تقسیم می‎کنند و مشغول خوردن می‎شوند. قمقمۀ مرد فرانسوی هنوز پُر از براندی بود: قمقمه دست به دست می‎چرخد.

در این بین مشخص می‎شود که مرد فرانسوی و مرد آلمانی‎ای که او را اسیر ساخته بود همکار هستند: آنها هر دو دبیرِ دبیرستان بودند. بزودی آن دو درگیر گفتگوئی در موردِ روش تدریسِ زبان فرانسه در دبیرستان‎های آلمان می‎شوند.

حالا فرانسوی‎ها از طرف مقابل شلیک می‎کردند؛ آلمانی‎ها پاسخ می‎دادند؛ مرد فرانسوی می‎خندد و می‎گوید که تیراندازی هیچ کمکی نخواهد کرد. او به سمت سوراخی می‎رود که نگهبان از میانش به بیرون نگاه می‎کرد؛ سوراخ بزرگ بود و او می‎گوید این می‎تواند خطرناک باشد. او دستمالش را از جیب درمی‎آورد، هر چهار گوشۀ آن را به هم گره می‎زند، گِل داخل آن می‎ریزد و آن را داخل سوراخ قرار می‎دهد، می‎گذارد بقیه دستمال‎هایشان را بدهند و او همان کار را با دستمالِ آنها انجام می‎دهد.

بقیه سربازها کنار او می‎نشینند و کلماتِ فرانسوی‎ای را که می‎دانستند برایش می‎گویند؛ او تلفظِ کلماتِ آنها را تصحیح می‎کرد و همه می‎خندیدند. سپس او به آنها نشان می‎دهد که چطور یک سخنران در گردهمایی کارگران صحبت می‎کند، در حالیکه همزمان دیگران از پشت و از هر دو سمت برای رساندن خود به میزِ خطابه و سخنرانی کردن فشار می‎آورند و سپس او هر بار با گفتن <آزادی> با زدن یک اردنگی به یکی از رقبا او را از میز خطابه دور می‎سازد. سربازها تعریف کردنِ او را می‎فهمند، و حالا به او نشان می‎دهند که یک چنین گردهمایی‎ای چطور در آلمان برگزار می‎گردد؛ سخنران با به کار بردن کلمۀ <پرولتاریا> با تمام قوا با مشت بر روی میز خطابه می‎کوبد و از بالای عینک متعجب به اطراف نگاه می‎کند.

از سمتِ نیروی آلمان یک حمله جدید صورت می‎گیرد، و به این تریب شش مرد جدا مانده از گروهان دوباره ارتباط خود را برقرار می‎کنند. حالا آن شش سرباز با پیوستن به یارانشان باید از سرباز فرانسوی جدا می‎گشتند. هنگام خداحافظی همه به او دست می‎دهند؛ وقتی نوبتِ مرد آلمانی‎ای می‎شود که او را به اسارت گرفته بود آنها به چشمان همدیگر نگاه می‎کنند و این برایشان آشکار بود که باید همدیگر را در آغوش گیرند و ببوسند. آنها بعداً بخاطر احساسشان از بقیه شرمنده بودند. اما بقیه طوری وانمود کردند که هیچ چیز ندیده‎اند.

https://www.youtube.com/embed/LcEL83GNcwg