چهارمین نامه نیچه.

4- به بارون از گرزدورف Gersdorff.

بن، 25 ماه می 1865.

دوست عزیز،

باید پیشاپیش اعتراف کنم که من با شوق خاصی منتظر اولین نامه تو از گوتینگن بودم؛ زیرا من بجز علاقه صمیمانه همچنین علاقه روانشناسانه‎ای نیز به آن داشتم. امیدوارم که نامه‎ات اثری را که اکنون اتحادیه دانشجوئی در روح‎ات باقی گذارده منعکس گرداند، و من مطمئن بودم که تو در باره‎شان آشکارا صحبت خواهی کرد.

این کار را تو انجام دادی، و من به این خاطر از صمیم قلب سپاسگزارت هستم. اگر تو حالا با برادران ارجمندت در ارتباط با اتحادیه دانشجوئی دارای یک نظری، بنابراین فقط می‎توانم نیروی اخلاقی‎ای را تحسین کنم که تو توسط آن برای آموختن شنا در جریان زندگی خود را حتی در آبی تقریباً گل‎آلود و کدر پرتاب می‎کنی و در آن به انجام تمرین‎هایت می‎پردازی. مرا بخاطر تصویر سازی خشن ببخش، اما فکر می‎کنم که تصویر دقیقی باشد.

با این حال هنوز چیز مهم دیگری به آن افزوده می‎گردد. کسی که بخواهد بعنوان دانشجو زمان خود و مردمش را بشناسد باید عضو اتحادیه دانشجویان رنگی Farbenstudent گردد که علائق و جهت‎گیری‎هایشان اغلب نوع مردان نسل بعدی را تا حد امکان شفاف نمایش می‎دهد. علاوه بر این در باره تنظیم مجدد روابط دانشجوئی به اندازه کافی پرسش‎هائی شعله‎ورند تا نگذارند دانشجویان اوضاع را از طریق عقیده شخصی خویش بشناسند و قضاوت کنند.

البته ما باید مراقب باشیم که در این وضع بیش از حد تحت تأثیر واقع نگردیم. عادت دارای قدرت فوق‎العاده‎ای‎ست. آدم وقتی خشم اخلاقی در مورد چیز بدی را از دست می‎دهد خیلی می‎بازد، چیزیکه در حلقه‎های ما روزانه رخ می‎دهد. برای مثال آنچه به نوشیدن الکل و مستی مربوط می‎گردد، اما همچنین در تحقیر و تمسخر دیگر انسان‎ها و عقاید دیگر.

من با کمال میل به تو اعتراف می‎کنم که مرا هم تا حدودی به کسب تجربه‎های مشابه‎ای مانند آنچه تو به دست آورده‎ای مجبور ساختند، طوریکه اغلب تأثیر مجالس شبانه در میخانه تا حد بالائی رنجم می‎داد، و من به زحمت می‎توانستم تک‎تک افراد را بخاطر شرط‎بندی در آبجو خوردن تحمل کنم؛ همچنین اینکه با تکبری مفتضحانه انسان‎ها و عقاید توده مردم را محکوم می‎سازند، چیزی که سبب خشم‎ام می‎گشت. با این حال من با کمال میل این روابط را تحمل می‎کردم، چون من از آن زیاد می‎آموختم و زندگی معنوی در آن را هم باید معمولاً تأیید می‎کردم. البته یک ارتباط تنگاتنگ با یک یا دو دوست ضرورت دارد؛ و وقتی آدم این دوستان را داشته باشد، بنابراین می‎تواند بقیه را بعنوان نوعی چاشنی بردارد، یکی را بعنوان فلفل و نمک، دیگری را بعنوان شکر و بقیه را بعنوان هیچ.

باز هم اطمینان می‎دهم که همه آنچه تو در باره نبردها و ناآرامی‎هایت برایم نوشته‎ای، فقط می‎تواند عشق و احترامم به تو را بالا ببرد.

افکار تو در باره شغل‎ات را با لذت زیادی خواندم. به نظرم چنین رسید که انگار ما باید هنوز خود را یک گام به آن نزدیک‎تر سازیم. نظری در باره آموزش قضائی ندارم، اما من می‎دانم و فکر می‎کنم که تو برای تحصیل ادبیات و زبان آلمانی تمایل و توانائی داری، بله، و تو، آنچه از همه مهم‎تر است، همچنین اراده آن را خواهی داشت که بر کارهای مهم و نه همیشه بر کارهای جالب کیلوئی در این زمینه تسلط یابی. ما به طور کلی از آمادگی خوبی در این مورد در پورتا Pforta برخوردار گشتیم، ما یک نمونه عالی در کوبراشتاین Koberstein داریم که پرفسور باهوشمان اشپرینگر Springer او را عمده‎ترین مورخ ادبی زمان ما می‎داند. تو برای زبان‎شناسی تطبیقی در لایپزیک Leipzig کورتیوس Curtius را مهم خواهی یافت، سپس سارنکه Zarncke را که چاپ نیبه‎لونگ‎هایش Nibelungen را می‎شناسم و مورد احترام من است، بعد مینک‎ویتس Minckwitz خودپسند را، فلاته Flathe زیبائی شناس و روشر Roscher اقتصاددان ملی را که تو البته از او خواهی شنید. بعد از آن تو به احتمال خیلی زیاد این اشخاص را آنجا خواهی یافت: ریتشل Ritschl بزرگ ما را، همانطور که تو در روزنامه‎ها خواهی خواند. از این جهت دانشکده فلسفه لایپزیک از برجسته‎ترین دانشکده‎ها در آلمان است. و حالا چیزی خوشایند می‎آید. به محض اینکه برایم نوشتی می‎خواهی به لایپزیک بروی من هم همین تصمیم را گرفتم. به این ترتیب ما دوباره همدیگر را پیدا خواهیم کرد. بعد از گرفتن این تصمیم از کناره‎گیری ریتشل هم آگاه گشتم و این مرا در تصمیمم راسخ‎تر ساخت. من می‎خواهم احتمالاً در لایپزیک به دانشسرای زبان‎شناسی وارد شوم و باید به این خاطر سخت کار کنم. ما می‎توانیم از موسیقی و تآتر لذت فراوانی ببریم.

اینجا در بن هنوز هم بزرگ‎ترین هیجان، بزرگ‎ترین بدخواهی بخاطر نزاع یان Jahn و ریتچل برقرار است. من به یان کاملاً حق می‎دهم. من خیلی متأسفم که او میشائلی Michaeli را باید ترک کند. او بسیار دوستداشتنی‎ست. کار در باره دانه Danae را مدت‎هاست که تحویل داده‎ام، و من عضو وابسطه سمینار شده‎ام. فکرش را بکن، سه تن از فویرتنری‎ها Pförtner حالا عضو رسمی شده‎اند، در حالیکه فقط چهار محل خالی وجود داشت. هاوس‎هالتر Haushalter، میشائیل Michael، اشتده‎فلد Stedtefeld. این یک پیروزی برای فورتای  Pfort قدیمی‎ست. همه فویرتنری‎های محلی در جشن مدرسه به هیئت مدرسین تلگرافی فرستادند و پاسخ دوستانه‎ای دریافت کردند. گرفه Gräfe، بودن‎اشتاین Bodenstein و لاوئر Lauer به فرانکونیا Frankonia پیوسته‎اند، این را حتماً خواهی شنید.

در این ترم باید اول یک کار باستان شناسی برای سمینار و سپس برای شب علمی اتحادیه دانشجویان کار بزرگ‎تری در باره شاعران سیاسی آلمان انجام دهم، که امیدوارم از این کار خیلی بیاموزم، اما همچنین باید بسیار مطالعه و ماده خام جمع‎آوری کنم. اما قبل از هر چیز باید برای یک کار بزرگ‎تر زبانشناسی که هنوز سوژه‎اش برایم روشن نیست کار کنم، تا بتوانم با آن به سمینار لایپزیک بیایم.

بعنوان کار جانبی مشغول مطالعه زندگی بتهون اثر مارکس هستم. شاید دوباره بار دیگر آهنگسازی کنم، کاری که در این سال تا حال از آن با ترس اجتناب ورزیده‎ام. همچنین شعر هم دیگر سروده نمی‎شود. در عید گل‎ریزان در شهر کلن Köln جشنواره موسیقی راین بر پا است، خواهش می‎کنم از گوتینگن به آنجا بیا. برای نمایش عمدتاً اوراتوریوی «اسرائیل در مصر» از هندل Händel، موسیقی فاوست Faust از شومن Schumann، فصول سال Jahreszeiten از هایدن Haydn و خیلی چیزهای دیگر اجرا می‎گردد. من یکی از مجریان هستم. بلافاصله بعد از آن نمایشگاه بین‎المللی در کلن شروع می‎شود. اطلاعات بیشتر را می‎توانی در روزنامه‎ها بخوانی.

خیلی خوشحالم که تو «طبیعت‎های پیچیده» را خوانده‎ای. جای تأسف است که اشپیل‎هاگن Spielhagen در رمان تازه خود Die von Hohenstein هیچ پیشرفتی نشان نمی‎دهد. یک نقاشی لم‎یزرع حزبی‎ست. در اینجا روش دشمنانه بر ضد اشرافیت در «طبیعت‎های پیچیده» او به نفرت صریحی تبدیل شده است. ــ من بخاطر قلم و جوهر عصبانیم، بعد از چهار صفحه خواندن آرامش تماماً ترکم کرد؛ من فقط مقداری از حقایق را به خشک‎ترین صورت گزارش می‎دهم. ــ

برخی از فصل‎های «طبیعت‎های پیچیده» را من تحسین کردم. آنها حقیقتاً نیرو و روح گوته‎واری Goethe دارند و فصل‎های اولیه آن شاه‎کارند.

آیا تو هم عاقبت دنباله «از شب به سمت نور Durch Nacht zum Licht» را خواندی؟ ضعیف‎ترین بخش آن صحنه رمانتیک ورود مرد کولی‎ست.

آیا دستخط گمشده  Verlorene Handschriftاثر فرایتاگ Freytag را می‎شناسی؟ ــ

من امیدوارم با اشپیل‎هاگن در این تابستان آشنا شوم.

دوست عزیز، بخوبی زندگی کنی و لطفاً به من هم فکر کن. من از دیدارت خوشحال خواهم گشت. برایت شادی آرزو می‎کنم، و بیش از هر چیز یک انسان که بتوانی خود را به او نزدیک‎تر قرار دهی. مرا بخاطر دستخط غیر قابل تحملم ببخش، تو می‎دانی چه زیاد به این خاطر عصبانیم و چگونه افکارم به این خاطر قطع می‎شوند.

دوست وفادار تو ف. ر. نیچه.

بن، در روز عید گل‎ریزان 1865.

ــ ناتمام ــ

سومین نامه نیچه.

3- به مادر و خواهر.

بن، دسامبر 1864.

مادر عزیزم و لیزبت.

تمنا دارم نخ این پاکت کوچک را ابتدا در شب کریسمس باز کنید، تا به این وسیله یک شگفتی کوچک و شاید هم فقط مأیوس گشتن نصیب‎تان گردد. خواهشم این است: این هدیه را از من بپذیرید، من از بهترین‎های استعداد خویش آن را به شما می‎دهم، اما این کافی نیست. شما زحمت و تلاشم را در آن خواهید شناخت؛ مدام در حین انجامش به شما می‎اندیشیدم و آرزو می‎کردم در این لحظه پیش‎تان می‎بودم تا شاید حضورم خوشحال‎تان می‎گرداند.

"و چنین افکار خوشایندی نیروی تازه می‎بخشند

حتی به کار؛ عاطل‎ترین منم،

اگر آن را انجام دهم"

شکسپیر در نمایشنامه «طوفان Sturm» این را می‎گوید، و در نزد من هم چنین است؛ کار باطل و اشتغال فراوانِ مجال!

چه می‎توانستم بجز چیزی از خودم به شما هدیه بدهم، چیزی که بتوانید در آن تصویرم را دوباره تماشا کنید. از این رو شبحی از ظاهر فعلی خود را نیز به آن چسباندم، تا شما هدیه‎ام را با کمال میل در دست گیرید و شاید هم به تکرار.

شما حتماً متوجه شده‎اید که من با خودپسندی خاصی از اثر کوچک خود حرف می‎زنم، و اگر مورد علاقه شما واقع نگردد بنابراین تیرم به هدف نخورده است. کاش فقط یک درخت کریسمس چراغانی شده می‎داشتید! زیرا محل نورانی درخت حتماً خیلی زیبا دیده می‎گردید. البته من در شب کریسمس با تمام روح به شما عزیزانم فکر خواهم کرد، و شما هم در هر حال به من می‎اندیشید. آپارتمانم در حقیقت نسبتاً راحت است و می‎خواهم آن شب را بسیار لذتبخش بگذرانم. ما هم در میخانه درخت کریسمسی روشن خواهیم کرد، ما هم به همدیگر هدایای کوچکی خواهیم داد. اما البته این تقلید کدری از یک عادت خانگی‎ست که در آن چیزی جایش خالی‎ست: خانواده و  جمع بستگان.

شهر بن از دانشجویان خالی گشته، زیرا هر آنچه دارای بال بوده البته پریده و رفته است. دیروز دویسن Deussen با باری سنگین از کتب و یک ساک سفری کهنه به خانه بازگشت. ویلهلم Wilhelm و گوستاف Gustav هم باید به نه‎آمبورگ Naumburg آمده باشند. به آن‎ها بگوئید که هنگام بازگشت از طریق بن بیایند، اما لطفاً قبلاً تاریخ حرکت خود را به من خبر دهند. شما می‎توانید از گوستاف خواهش کنید که یک بار نت‎ها را برایتان بنوازد، او این کار را با کمال میل انجام خواهد داد.

آیا هنوز به یاد دارید چه آسوده با هم کریسمس گذشته را در گورنسن Gorenzen گذراندیم! آیا آن زمان نگفتم که ما احتمالاً سال دیگر همراه هم نخواهیم بود؟ حالا چنین گردیده. در گورنسن همه چیز زیبا بود: خانه و دهکده در زیر بارش برف، کلیساهای شبانه، فراوانی ملودی در سرم، عمو اسکار Oskar، پوست مشک، عروسی و من در لباس خواب، سرما و بسیاری از چیزهای مضحک و جدی دیگر. تمام اینها با هم حال خوشی می‎بخشند. و من از درون نت‎ها، وقتی «شب سال نو Sylvesternacht» را می‎نوازم این حال را می‎شنوم.

و شما باید از اثر هنری فعلی‎ام نیز حال و هوای این سه ماهه مرا را بشنوید. آنها بسیار متنوع‎اند، و من خوشحالم از این که روحم هرچه بیشتر از گذشته نوسان آهنگدار و تغزلی پیدا کرده. بنابراین شما تصویرم را در حال آهنگ ساختن هم تجسم کنید، و من معتقدم به این دلیل بهتر گشته؛ زیرا که من در لحظه‎های ضبط چیزی فکر و احساس می‎کردم.    

حالا برای امروز به خوبی زندگی کنید، از جشن زیبا لذت ببرید، همیشه و مخصوصا در شب عید با کمال میل و زیاد به من فکر کنید! نامه‎های به همراه فرستاده شده را لطفاً منتقل کنید! به همه سلام می‎رسانم، همچنین به خانم بوش Busch، به برس‎لاوز Breslaus، به خانم لپسیوس Lepsius معتمد محل، به خانواده پیندر Pinder و کروگ Krug و خانم کشیش هارزایم Harseim، گرومن Grohmann و کارو Caro!

خدانگهدار!

فریدریش ویلهلم نیچه شما.

ــ ناتمام ــ

دومین نامه نیچه.

2- به خواهر.

بن، نوامبر 1864.

لیزبت عزیزم،

خیلی دلم می‎خواهد دلیل و بهانه نامه‎ام در باره چیزهای جالب و با ذوق باشد، چون عقیده دارم که یک نامه همیشه آنطور است که پذیرا می‎گردد، و شاید من در این رابطه مجاز به داشتن بهترین امیدها باشم.

این یک مقدمه ترومبونی بود. حالا شرح وضعیت می‎آید.

من اکنون در حال نوشتنم، صبح، درست زمانیکه برای تکذیب مستقیم تصور سر درد داشتن بعد از نوشیدن مشروب تختخواب را ترک کرده‎ام. دیشب مجلس بزرگ عیش و نوش باشکوه و رودی از شراب و میوه برقرار بود؛ مهمان‎ها از هایدلبرگ Heidelberg و گوتینگن Göttingen دعوت گشته که تعدادی پرفسور از جمله شاراشمیت Schaarschmidt نیز در بین آنها بودند و سخنان خیلی خوبی ایراد کردند. دویسن Deussen هم سخنرانی جالبی کرد. تلگراف‎های بی نهایتی از سراسر جهان و انجمن‎های دانشجویان از وین Wien، کونیگزبرگ Königsberg، برلین Berlin و غیره فرستاده شده بود. ما بیش از 40 نفر بودیم، میخانه به طرز مجللی تزئین شده بود. من آشنائی خیلی جالبی با دکتر دایترز Deiters که دوستدار شومن Schumann افسانه‎ای‎ست به عمل آوردم؛ ما به همدیگر قول دیدار دادیم؛ حالا عاقبت من یک موسیقی‎شناس لایق را پیدا کرده‎ام. مهمانی دنج دیروز باشکوه و روح‎پرور بود. می‎دانی، در چنین مجالس شبانه نوسان روح همگانی‎ست، در چنین لحظه‎ای زمان آسایش نوشیدن آبجو وجود ندارد. امروز ظهر رژه بزرگی از میان خیابان‎های اصلی با لباس‎های رژه صورت می‎گیرد. سپس با کشتی به سمت رولندزک Rolandseck خواهیم راند، آنجا مهمانی بزرگی در هتل کروین Croyen بر قرار است، و آنچه بعد اتفاق می‎افتد را می‎توانی در ذهن تصور کنی. ــ از دو شب قبل جشن برپا شده است، ما تا دو صبح شراب نوشیدیم، دیروز ساعت 11 صبح برای صرف صبحانه همه جمع گشتیم، بعد در بازار به قدم زدن پرداختیم، نهار خوردیم و در نزد کلی Kley همگی قهوه نوشیدیم. تو می‎بینی که کار و تلاش زیاد است ــ و حق با من است، می‎توانم با آگاهی بالائی بگویم: که من سر درد بعد از خوردن شراب ندارم.

این از شرح وضعیت. حالا پست ادبی می‎آید.

بسیاری از کتاب‎هائی که توصیف کرده‎ای برایم کاملاً ناشناخته نیستند، معمای زندگی Lebensrätsel را حتی یک بار خوانده‎ام. من فکر می‎کردم تو باید از پرفسور جوانی که در پایان داخل می‎گردد بیشتر از خدمتکار اتاق خوشت آمده باشد.

در خانه، ماری و ماریا Marie und Maria و اوس و بیسه Hausse und Baisse را بخوان تا شاید دیگر به من بعنوان مترجم محتاج نشوی، به نظرم چنین می‎آید که از کرسی خطابه فلسفی با نگاهی رو به پائین نوشته شده است. رسیدن به پادشاهی از طریق صلیب Durch Kreuz zur Krone و خدا ناجی من است Gott ist mein Heil مانند روز و شب متضاد یکدیگرند و از طرف روزنامه کرویتس Kreuz ستایش شده‎اند. خواندن طبیعت‎های پیچیده problematischen Naturen را هم هنوز به پایان نرسانده‎ام. عجیب است که در این ترم اصلاً هیچ رمانی نخوانده‎ام ...

دنباله نامه را امروز صبح می‎نویسم و تو از این طریق شرح کامل مجلس عیش و نوش‎مان را دریافت می‎کنی. ما آب و هوای زیبائی داشتیم، رژه زیبای سربازان سواره‎نظام تحسین همه را برانگیخت، رود راین Rhein زیباترین رنگ آبی را دارا بود و ما به همراه خود شراب به کشتی بخاری بردیم. وقتی ما به رولندزک رسیدیم، برای استقبال از ما ترقه ترکاندند. ما بعد تا ساعت 6 غذا خوردیم، بسیار شاد بودیم و ترانه‎های پر احساسی که خود سروده بودیم خواندیم. بیرون هوا تاریک شده و نور مهتاب بر روی رود راین افتاده بود و قله هفت‎کوه Siebengebirge سربرآورده از میان مه آبی رنگ را روشن می‎ساخت. من بعد از شام با گاسمن Gaßmann نشستم، شاید جالب‎ترین انسان از فرانکونیا Frankonia و سردبیر روزنامه‎ـ‎آبجو و صاحب میخانه، با هم؛ ما شراب اصیل از راین نوشیدیم، در حالیکه دیگران شامپاین می‎نوشیدند. این منطقه واقعاً ارزش سه علامت تعجب داشتن را دارد، بخصوص جزیره جذاب نونن‎وورت Nonnenwörth که بر رویش پانسیون دخترانه‎ای ساخته‎اند؛ از روی این جزیره صخره اژدها Drachenfels با آن شیب قوی اوج می‎گیرد. این منطقه عمیق‎ترین اثر آسایش را بر جا می‎گذارد.

سپس من با تعداد اندکی به بن Bonn بازگشتیم، در حالیکه بقیه شب را آنجا ماندند و احتمالاً امروز صبح سری به هفت‎کوه خواهند زد.

من امروز صبح خیلی شاد و سر حال از خواب برخاستم، اول به تو فکر کردم و نامه را به پایان رساندم تا به موقع آن را دریافت کنی.

به این ترتیب تو تصویری از آخرین روزهایم داری، روزهای خیلی قشنگی که تو اجازه داری با تمام فانتزی‎ات آن را تجسم کنی. البته من در انبوه این نوشته فقط بعضی از وقایع را با تو قسمت کردم و فرصت نداشتم که اظهار نظرهای ظریف و زیبا بکنم.

حالا به خوبی زندگی کنی و به خاله روزالی Rosalie و همینطور به تمام کسانی که هنوز مرا به خاطر دارند سلام برسان. خداحافظ لیزبت عزیز.

فریتس تو.

ــ ناتمام ــ