گفتگو در باره یک کتاب، بدون خواندن آن.(1)

سکوتی از سُرب تهدید به بستن راه نفسم می‎کند. من باید یک چیزی می‎گفتم:

و می‎گویم "من باید یک چیزی بگویم. شما وقت زیادی برای نوشتن این کتاب صرف کردید."

تولائت شانی سری تکان می‎دهد: "سه سال. اما سوژه را خیلی طولانی‎تر با خودم حمل می‎کردم."

"این را بلافاصله می‎‎توان احساس کرد. کارِ به بلوغ رسیده‎ای‎ست."

سکوت. سکوتی سُربین. و هیچ راه نجاتی پیدا نبود. دوستان در مواقع احتیاج؟ نگوئید که خنده‎ام می‎گیرد.

نویسنده جوان با صدائی لرزان از هیجان و انتظار از من درخواست می‎کند: "لطفاً حالا نظرتونو به من بگید."

"من خیلی تحت تأثیر قرار گرفتم."

"از تمام مطالب کتاب؟"

در آخرین لحظه از دام می‎گریزم.

تولائت شانی از گوشه چشم با نگاهی نافذ مرا تماشا می‎کرد. اگر حالا جواب می‎دادم: "بله، از تمام مطالب کتاب" ــ او فوری متوجه می‎گشت که من کتاب را نخوانده‎ام.

می‎گویم: "من می‎خواهم با شما کاملاً روراست باشم، ابتدای کتاب چندان خارق‎العاده نیست."

تولائت شانی آهی با ناامیدی می‎کشد: "شما هم؟ اصلاً فکرش را نمی‎کردم. یک نویسنده با تجربه مانند شما باید بداند که هر کتابی محتاج در معرضِ دید واقع شدن است."

کمی تندخویانه می‎گویم "نمایشگاه کتاب؟ مهم این است که آیا آدم فوری جذب یک کتاب می‎گردد یا نه."

تولائت شانی سرش را پائین می‎اندازد و در این حالت چنان غمگین بود که باعث تأسفم گشت. اما چرا او اصلاً چنین نمایش‎نامه‎های خسته‎کننده‎ای می‎نویسد.

من به او دلداری می‎دهم: "کمی دیرتر حتماً خیلی بهتر خواهد شد. فیگورهای شما خیلی خوب ترسیم شده‎اند. و داستان آتمسفر و ریتم خوبی دارد."

"شما هم معتقدید که باید نیمی از بخش‎های توصیفی کتاب را حذف می‎کردم؟"

"اگر این کار را می‎کردید پرفروش‎ترین کتاب می‎شد."

تولائت شانی بسیار سرد می‎گوید: "امکان داشت. اما برای من توضیح کاملاً دقیق اینکه چرا بوریس به شورشیان می‎پیوندد مهم‎تر بود."

بوریس!! و بعد اضافه می‎کنم: "بوریس البته کاراکتری‎ست که آدم نمی‎تواند زود فراموشش کند. آدم متوجه می‎شود که تمام عشق زن به او اختصاص دارد."

تولائت شانی با چشمان گشاد شده و وحشت‎زده‎ای به من خیره شده بود:

"عشق؟ من بوریس را دوست داشته باشم؟ این خوک را؟ این جنایت‎کار را؟ بوریس تنفرانگیزترین فیگوری‎ست که تا حالا خلق کرده‎ام!"

با سرزنش می‎گویم: "فکر می‎کنید. اجازه بدید بهتون بگم که شما خودتون رو در مخفی‎ترین عمق درونتون مانند او می‎بینید."

تولائت شانی رنگش می‎پرد.

او بی‌صدا غر غر می‎کند: "چیزی که شما می‎گوئید برایم مانند ضربه چماق است. وقتی من شروع به نوشتن کتاب کردم، اطمینان کامل داشتم که از بوریس متنفرم. اما بعد، وقتی که او در نزاع میان پتر و مارینه‎ـ‎آتاچه درگیر می‎شود و با این وجود به مادرش از اینکه او به آبیگیل تجاوز کرده است چیزی نمی‎گوید ... شما که به یاد می‎آورید؟"

"البته که به یاد می‎آورم! او چیزی به مادرش نگفت ..."

"درسته. من در این وقت از خودم پرسیدم: که این بوریس، با تمام سرگردانی‎ و کاستی‎هایش، آیا مانند همیشه همان انسان باارزش جانورشناس نیست؟"

مداراجویانه می‎گویم: "ما همه انسانیم. بعضی از انسان‎ها اینطورند، بعضی‎ها طور دیگرند، اما در اصل همه ما برابریم."

"من هم دقیقاً می‎خواستم همین نتیجه را بگیرم."

نکند که من کتاب را ناخودآگاه، بدون آنکه متوجه شده باشم خوانده بودم؟

تولائت شانی با تأخیر می‎گوید: "از اطراف مختلفی مطمئنم ساختند که این کتاب، حداقل آنچه که به سوژه مربوط می‎شود قوی‎ترین اثرم است."

من متفکرانه به سقف نگاه می‎کردم، طوریکه انگار می‎خواستم تمام آثار نویسنده امیدوار و جوان را فقط با یک نگاه به یادآورم. در حالیکه من هنوز خطی از او نخوانده بودم. برای چه باید می‎خواندم؟ این تولائت شانی اصلاً چه کسی است؟ چرا کتاب‎هایش را برایم می‎فرستد؟ مگر نشنیده است که می‎گویند باید همیشه چیزها را در جای خودشان قرار داد.

"من اما معتقد نیستم که این بهترین کتاب شماست. اما مطمئناً از پرهیجان‎ترین کتاب‎هایتان است."

تولائت شانی تکانی می‎خورد. بدون شک تیرم به حساس‎ترین نقطه‎اش خورده بود. متأسفم. یا اینکه باید وقتی او کارهای تفننی‎اش را بدون مطالعه قبلی انجام می‎دهد از روی ادب تعظیم هم بکنم؟

ــ ناتمام ــ