دو برادر.

<دو برادر> از لودویگ تیک را در اردیبهشت سال ۱۳۹۴ ترجمه کرده بودم.

رستاخیز

من چندین سال در جهان زندگی کرده بودم و هرگز در خواب هم به این فکر نمی‎افتادم آدم قادر باشد چنین خواب‎هائی که من بلافاصله شرح خواهم داد ببیند. من همیشه خودم را با خوابی معمولی و مطبوع آرام می‎ساختم و فکر می‎کردم بستن چشمان و استراحت کردن کافی‎ست، تا اینکه در برخی کتب از افسوس خوردنِ نویسندگانی خواندم که ساعات شب را بعنوان زمانی واقعاً بی‎فایده به بطالت گذرانده‎اند، بدون آنکه بتوانند در خواب به وظایف و کارهای شغلی‎شان که برای انجامش در واقع فقط کمی بیداری لازم است ادامه دهند. من توسط این اشارات متوجه بیهودگی خواب خودم گشتم و تصمیم گرفتم اشتباهی را که تا حال انجام داده بودم تصحیح و از حالت بیداری و خواب خود فقط یک نوع از زندگی متصل به هم تولید کنم، کاری که در نزد من خیلی زودتر از نزد دیگران ممکن است، زیرا بیداری من یک رؤیا و خیالبافی کردن است، بنابراین تقریباً هیچکاری نباید انجام می‎دادم بجز آنکه به نیروی تخیلم کمی بیشتر اجازه توسعه دهم، و جریان آغاز می‌شود. من به خودم گفتم: چه چشم‎اندازهائی در این مسیر خود را عرضه می‎کنند! تو احتیاج نداری دقیقه‎ای از زندگیت را بیهوده و بدون اشتغال هدر دهی و اولین نفری خواهی بود که حتی خواب خود را مفید و ساعی مصرف می‎کند.

در آغاز اما بد پیش می‌رفت. من نمی‌توانستم از وحشت اینکه باید همچنین خواب شایسته و مفید ببینم بخوابم، زیرا موضوع هنوز بیش از حد دشوار بود که بخواهد اجازه هضم خود را بدهد، طوریکه من صبح روز بعد کاملاً خشمگین بودم و ترجیح می‎دادم برای خواندن کتاب خوبی بیدار می‎نشستم، اما چون شب را بیدار مانده بودم بنابراین باید تمام روز را می‎خوابیدم. البته این روز خواب‎آلود را با کار کردن نمی‎گذراندم، و به این نحو بخاطر تلاشم بیشتر آسیب دیدم تا سود. بزودی پس از آن اوضاع برایم کمی بهتر می‎شود، فقط خطایم در این بود که آنچه در روز می‎دیدم تقریباً تکرار فعالیت‎ها و افکار جزئی روزانه‎ام بودند که من در خواب می‎دیدم، چیزی که نمی‎توانست به من کمک زیادی کند؛ اما در این هنر چند گامی به پیش رفته بودم و می‎بایست با ضرب‎المثل «شروع هر کاری مشکل است» خود را تسلی دهم.

پس از پیشرفت در این هنر باز هم گرفتاری خود را داشتم و زیباترین رؤیاها را در بیداری فراموش می‎کردم، یا اینکه در حین خواب دیدن از اینکه همه‌چیز را به یاد نگه دارم چنان به وحشت می‎افتادم که باید از خواب بیدار می‎گشتم. یک بار هم به نظرم رسید که انگار همه‌چیز را خیلی خوب نگه خواهم داشت، اما وقتی خوب اندیشیدم روز شده بود و من واقعاً از خواب بیدار شده بودم، طوریکه  آگاهی شفافِ من بخاطر تلاشم از حرکت بازمانده بود. خلاصه، من متوجه گشتم که دست یافتن به یک انجام و توفق حتی در کوچک‎ترین هنر هم بسیار سخت است.

حالا توسط تکرارِ تلاش‎های ممتد عاقبت موفق گشتم بتوانم تقریباً آنچه را که می‎خواهم خواب ببینم، به این نحو که در شب موضوعی را انتخاب می‎کنم که می‎خواهم در باره‎اش بیندیشم یا اینکه تصوراتی را در خودم بیدار سازم؛ بعد دراز می‎کشم و قصدم را خوب انجام می‎دهم، به این صورت که در خواب خیالبافی‎هایم را کنترل می‎کنم و به ذهنم اجازه گذر هیچ فکری که برایم خوب و قابل استفاده به نظر نمی‎آید نمی‎دهم.

با این تمرین به این فکر افتادم صحیح بودن تعدادی از کتاب‎های مردمی را که قبل از من این  مسیر را رفته بودند بررسی کنم. من رؤیاهای گِبدو و مقلدش موشهروش که تحت نام فیلاندر فون زیتهوالت می‎نوشت و از سلف خود بسیار فراتر رفته بود را خواندم. بدون آنکه بخواهم از یکی از آن دو فراتر روم رؤیای رستاخیز را بعنوان سوژه تعیین کردم که آن دو دیده و توصیف کرده بودند تا ببینم من چه راهی را دنبال خواهم کرد، و بنابراین ممکن است خواننده در حالیکه من آن را اینجا توصیف می‎کنم با آن دو مقایسه کند، و برای اینکه از من نرنجد، هرگز فراموش نکند که این چیزی بیش از یک رؤیا نیست، رؤیائی که در آن تخیل همیشه تمام سواحل و سدهایش را زیر پا می‎گذارد و در حقیقت بالاترین لذتش را در آن می‎نشاند که عقل سلیم انسانی را که خوشبختانه قادر به تحمل ماهرانه خوردن ضربات به سر است را با شیوه‎ای خشن برنجاند. همانطور که بسیاری از مردان متفکر افکارشان را در باره موضوعات مختلف به اطلاع مخاطبان رسانده‎اند، و چون کاری که کرده‎اند غیرعادی نیست بنابراین من هم از این کار در آینده امتناع نخواهم کرد و در باره موارد بسیار مختلف رویاهایم برای افراد کنجکاو خواهم نوشت.

من تازه به خواب رفته بودم که به نظرم رسید تمام جهان اطرافم چهره جدیدی به خود گرفته است، درخت‎ها شکلک درمی‎آوردند، کوه‎ها و صخره‎ها در حال خندیدن بودند، رودخانه‎ها با خنده خروشانی در مسیرشان رو به پائین جاری می‎گشتند، گل‎ها خود را می‎گستراندند و با تمام رنگ‎هایشان انگار که تازه از خوابی عمیق بیدار شده‎اند تندره می‎کردند. چنین به نظر می‎رسید که انگار تمام قسمت‎های جهان از یک آگاهی شاد مشتعل می‎گردد، و اینکه یک نور تازه خواب‎روندگان باستانی را لمس و در تمام گورهای عمق خاک نفوذ می‎کند، مُردگان را صدا می‎زند و بیدار می‎سازد. من به خود گفتم چه اتفاقی می‎خواهد رخ دهد؟ بادهای شاد برپا می‎شوند و در مسیرشان از بالای راهروها و کوه‎ها خوشحال می‎گذرند، چمن و شاخ و برگ‎ها سبزتر می‎شوند، یک رنگ سرخ دوستداشتنی بهار را رنگ‎آمیزی می‎کند و پرندگان جنگلی بدون خسته شدن مشغول صحبت کردن بودند. در حالیکه من هنوز متحیر بودم به وضوح احساس می‎کردم که چطور در زیر پاهایم به جنبش افتاده و هسته زمین مانند هزاران نبض می‎زند؛ آب‎های زیرزمینی با آتش درونی در نزاع بودند، و سنگ‎های معدن تلاش می‎کردند از تولد قریب‎الوقوعی ممانعت کنند. خورشید کاملاً بالا در آسمان ایستاده بود و پائین را می‎سوزاند و می‎بلعید، و با اشعه‎های خود کوه‎ها و رودخانه‎ها را می‎مکید، و ارواح جهان به سمت خورشید به بالا می‎رفتند. ناگهان چنین اتفاق می‎افتد که مرگ و نیروهای تضعیف کننده از تمام طبیعت به بیرون کشیده می‎شوند، و حالا ساعت با تمام چرخ‎هایش با شدت و سریع می‎چرخد، آب رودخانه‎ها با قدرت و مقاومت‎ناپذیر از دره‎ها به جریان می‎افتند، قطعات صخره‎ها از هم جدا می‎شوند و مانند گل‎ها زنده می‎گردند، دره‎های سبز رنگ خود را متناوباً بالا می‎بردند و پائین می‎آوردند. تمام قدرت‎های آفرینش از رگ‎های طبیعت مانند مسابقه دهنده‎‎ای به بالا و پائین می‎دویدند، درخت‎ها غنچه می‎دادند و می‎شکفتند، و لحظه‎ای بعد میوه‎ها نمایان می‎گشتند، آنها از شاخه‎ها می‎افتادند و شاخه‎ها و برگ‎ها می‎پژمردند، بعد بهار سریع می‎رسید و آنها را دوباره می‎گستراند و زنده می‎ساخت، و به این ترتیب بهار، تابستان، پائیز و زمستان بدنبال هم می‎آمدند؛ آب رودخانه‎ها جاری بود و لحظه بعد یخ می‎زد و سپس موج‎های خروشان دوباره زنده می‎گشتند. بدینسان طبیعت وحشتزده خود را در خودش گرم می‎ساخت، و عاقبت غنچه زمان باز می‎گردد و با طنین مهیبی ابدیت زنجیر گشته را آزاد می‎سازد، آتش مستور از تمام زمین به بیرون می‎زند و عنصر جاودان باستانیِ نور دوباره ژرفا را فرامی‎گیرد، و تمام ارواح در قالب یک روح می‎دویدند.

حالا جریان آرام آب رودخانه‎ها در تصاویر زیبا رو به پائین به نوسان می‎آید، آب‎ها یک کریستال درخشان، گل‎ها شفاف، چمن‎ها سبز آرام آتشین؛ در سطح زمین سنگ‎های قیمتی و طلا شادی‌کنان شناور بودند، خورشید آنها را بشاش تماشا می‎کرد و پرتوهای فراموش کرده‎اش را که در آفرینش در عمق سایه‎ها سرگردان بودند به یاد می‎آورد. تمام صداها به موزیک و فریاد شادی تبدیل می‎گردند، همه نیازمندان غنی گشته و تمام ناراضیان و وحشت‎زدگان خوش و راضی بودند.

من حالا دیگر در باره آنچه رخ می‎داد دو دل نبودم، این در واقع همان رستاخیزی بود که من اغلب بدون زحمت کشیدن برای مُردن آرزوی تجربه‎اش را می‎کردم. این همیشه آرزویم بود که رستاخیز راضی شود ناگهان در برابر بینی‎ام ظاهر شود. همانگونه که تقریباً آرمان‎ها و آرزوهای ناممکن جوانان تقریباً تحقق می‎یابند، به این نحو برای من هم بدون آنکه نیاز به انجام کاری برایش داشته باشم این اتفاق افتاد، البته چنین چیزی فقط به ندرت رخ می‎دهد.     

من حالا خود را آمادۀ ادامه آن چیزهائی که آدم همیشه در توصیف این تشریفات در کتاب‎ها می‎خواند ساخته بودم، و من اشتباه نمی‎کردم، زیرا تقریباً همانگونه هم اتفاق افتاد. تمام جمعیت فرشته‎ها و ارواح از میان هوای نورانی می‎گذشتند و یک تاج و تخت آتشین برای قاضی آماده گشته بود، و او برای قضاوت زندگان و مُردگان خود را روی آن می‎نشاند. یک ترمبون بزرگ در میان صداهای چنین حیرت‎انگیزی شروع به نواختن می‎کند، طوریکه تمام حس و حالم از شنیدنش به لرزش می‎افتد. مدت زیادی نمی‎گذرد که تعدادی اندام رنگین و عجیب که بامزه و خنده‎دار در هم می‎جهیدند نمایان می‎شوند، طوری بود که انگار یک شاخ نعمت زمان قدیم را با خدایان افسانه‎ای تقسیم کرده باشد؛ حالا آنجا ساتیرها با فیگورهائی از تارتاروس می‎دویدند، سیاره تاریک پلوتو همراه با الهه‎های انتقام و وحشتِ جهنم در میان‎شان می‎چرخید، اما آنها همگی بر خلاف آنچه آدم در اسطوره‎شناسی به آنها عادت دارد یک چهره رنگ‎آمیزی گشته مانند شیطان داشتند، طوریکه من خیلی خوب می‎دیدم اکنون جریان جدی خواهد گشت، و من بخاطر خودم کم نگران نبودم. من همانطور که کنجکاوانه و نگران به اطراف نگاه می‎کردم در بین تارتاروس‎ها متوجه فرد بینوائی می‎شوم که یک تفنگ شکاری در دست نگاه داشته و طوریکه انگار مصمم است به ماشه فشار آورد به سمت من نشانه گرفته بود. از آنجا که آدم در رویاها معمولاً کودکانه و وحشتزده است، بنابراین من هم در برابر این تیرانداز وحشت داشتم، و وحشتم وقتی کامل شد که او فریاد کشید: اینجا نه ترجمه کردن اعتبار دارد و نه ترجمه شدن! و اشاره‎اش به این بود که من در اولین تلو تلو خوردن و مستی فوری از یک شیطان در آن نزدیکی از سروانتس و شکسپیر سؤال کرده‎ام. تیرانداز با چهره‎ای تهدیدآمیز مرتب به ماشه فشار می‎داد و فشار می‎داد، و من در هر لحظه نگران بودم که گلوله از لوله تفنگ خارج شود، اما چون سعی کردم خودم را ساکت از آنجا دور سازم یک وردستِ شاخدار دیگر بازویم را می‎گیرد و می‎گوید: بمان، تو پوست خرسی، تو چطور می‎تونی در برابر این متکبر ساتیری که کسی از ما ترسی از او ندارد وحشت کنی؟ در این وقت من به او می‎گویم: مگر نمی‎بینی که او اینجا محل شکارش را راه انداخته و می‎خواهد مرا پرنده شکاری خود قرار دهد؟ همان وردستِ شاخ‎دار دوباره می‎گوید: باشگاه تیراندازیش فاسد و فراموش شده است، همچنین هرگز تیراندازی نیاموخته، او در تمام عمرش به هدف‎گیری و نشان دادن اسلحه بسنده می‎کند، بعلاوه گلوله‎ای هم در تفنگش نیست، و بدون آنکه هرگز شلیک کرده باشد گلوله‎هایش را تا به آخر شلیک کرده است. من از او می‎پرسم: چگونه است که چنین مردِ بیگناهی در جمع‎تان آمده و در عین حال کیسه گلوله به این بزرگی به خود آویزان کرده است؟ ــ شیطان پاسخ می‎دهد: تو نباید به این خاطر تعجب کنی؛ اقسام مردم در بین ما رخنه کرده‎اند که همیشه ترجیح می‎دهند شیطان باشند تا لعنت و محکوم گشته؛ اما من امیدوارم که رستاخیز علاوه بر چیزهای دیگر به این شرارت هم یک نقطه پایان بنشاند.

حالا باید کنترل کننده تاریخ جهان تمام مُردگانش را زنده می‎ساخت و از زمین به بالا می‎فرستاد، که در نتیجه بر روی زمین یک جنب و جوش عظیم، لرزش، سر و صدا، تکان خوردن‎ها، لغزیدن‎ها، دست به کاری زدن‎ها، مصادره‎ها و سفته‎بازی‎ها را باعث شده بود که در آن تمام میلیون‎ها مخلوق فوت شده سعی می‎کردند دوباره زنده گشته و تلاش فراوان می‎کردند روح سابق خود را دوباره مالک شوند. در آنجا تا دلت بخواهد روح به اندازه کافی یافت می‎گشت؛ چنان کسب و کاری برپا شده بود، چنان رقابتی بین کالبدها بوجود آمده بود و چنان دوندگی برای بدست آوردن روح جاودان برقرار بود که بازرگانی که بر حسب یک اتفاق اول زنده شده بود دست‎هایش را از شوق به هم می‎مالید و هیچ شادی دیگری آرزو نمی‎کرد، به این شرط که بتواند در به دست آوردن روح جاودان موفق شود.

عاقبت چند صد هزار تن خود را جلو رسانده و بدون آنکه دقیقاً بدانند برایشان چه پیش خواهد آمد آنجا ایستاده بودند و به اطراف خود نگاه می‎کردند. نیکولای پیر هنوز در گور بود و به هیچوجه قصد بیرون آمدن نداشت، زیرا او شنیده بود که حالا ابدیتِ ناب آغاز می‎گردد؛ او مطلقاً قصد نداشت با چیزی که به نحوی ناب باشد سر و کار داشته باشد، زیرا او نفرتی آشتی‎ناپذیر از این مفهوم داشت. گرچه قاپیدن و ربودن برای بدست آوردن یک روح رایج بود، اما با این حال هیچ انسانی مایل نبود روح او را برای خود بردارد، طوریکه این روح بیچاره، شرمنده از کالبد خویش و تحقیر گشته توسط دیگران، کاملاً سرخ گشته از شرم مدام به دور کالبد متمرد پَر پَر می‎زد و به او بهترین حرف‎ها را می‎گفت، و تلاش می‎کرد او را راضی سازد که وی را درون خود فرو برد؛ اما او لجبازانه خود را مدام درون سنگ‎ها عمیق‎تر فرو می‎برد و گستاخانه ادعا می‎کرد دانشش به هیچوجه به او اجازه نمی‎دهد که به این نحو رقت‎انگیز دوباره جانِ تازه گیرد. 

از آنجا که دائماً کالبدهای جدیدی از زمین رشد می‎کردند  و محل مرتب انبوه‎تر و مملوتر می‎گشت بنابراین خیلی زود شروع می‎کند به شکستن و تعدادی از آمارگیران با صدای بلند بخاطر جمعیت بزرگ آسمان شادی می‎کردند، در حالی که آنها دلیل وجود این جمعیت را گاهی به هوا و گاهی به قانون اساسی نسبت می‎دادند، و برای کشف راز تصمیم به مطالعه آنها گرفتند. تعدادی که قبلاً پادشاه بودند با لذت در میان کالبدها به این طرف و آن طرف می‎رفتند تا خدمت اجباری دایر کنند، برای این کار آنها این مزیت را داشتند که هر سرباز کشته شده‎ای را از نو جان تازه دهند و بتوانند دوباره برای خدمت آماده باشند. یک ژنرال می‎گفت، اصلاً مهم نیست اگر در بازجوئی سه چهارم اوباش محکوم شوند، زیرا به این ترتیب به آتش عادت می‎کنند و بعد برای استفاده خیلی بهترند.

برخی از فرشته‎ها در موسیقی آسمانی قیام می‎کنند و کل آتمسفر گسترده را خوش طنین می‎سازند، طوریکه صداهای ملتهب خود را مشتاقانه در آغوش می‎گیرند و نفس قدرتمند عشق از میان ابدیتِ بیدار گشته کودکانه و بازیکنان کشیده می‎شود، طوریکه قلب پرهیزکاران شاد می‎گردد و خود را برای اشعه‎های الوهیت می‎گشایند، و در نتیجه ملودی‎ها در آنها ساکن می‎گردند و همدیگر را با روحی تشنه می‎بوسند. هوا شکایت می‎کرد و مانند عروس‌ها آواز می‎خواند، هماهنگی‎های فوق‎العاده‎ای خود را مانند جرقه‎های آتش از هم جدا می‎سازند و بارانی طلائی در پیچ و تاب‎های باشکوه می‎بارد. گروه منسجم کُر فرشتگان هیجانزده شده بودند و با سازهای آسمانی‎شان می‎نواختند و یک آهنگ خیلی شاد می‎خواندند. اما یکی از موسیقی‎دانانی که تازه زنده گشته بود در این بین فریاد می‎کشد: آخ این دیگر چیست، پس تأثیر کجا می‎ماند؟ چه احساسی باید نمایش داده شود؟ متن آن را به من بدهید تا بتوانم موسیقی را درک، تفسیر و ارزیابی کنم. اما وقتی سازها دوباره به صدا می‎آیند و سنگ معدن‎های نورانی گشته مانند ترومبون، سنج و ترومپت‎های قدرتمند مشغول حرف زدن می‎شوند و نمی‎خواستند به هیچوجه از این نادرستی رنج ببرند، بنابراین او سراغ مدیر گروه موسیقی را می‎گیرد تا جواب پرسش‎های‎شان را بدهد. یک پزشک انگلیسی فریاد می‎زند، ساکت باشید دوستان و فقط با من تماشا کنید، ببینید که تمام این فرشته‎های کوچولو چه زیبا و چاق هستند، چه صاف و خالص؛ من مبلغ کلانی شرط می‎بندم که آبله گاوی مایه‎کوبی کرده‎اند، و ما انگلیسی‎ها هم امیدواریم که به همین روش فرشته شویم.

در این بین رستاخیز آغاز شده بود و نیکولای با وجود تحصیلاتش به دو هزار سال سکوت و شنیدن لطایف شیاطین محکوم می‎گردد. او همه‌چیز را فانتزی و تخیلی اغراق‎آمیز خواند و پنهانی به خود زالو نشاند تا شعرهای زشتش را بمکند؛ او با زالو بر پشت در برابر دادگاه ایستاده بود و حکمش را دریافت می‎کرد، در حالیکه مودبانه تعظیم می‎کرد تا به جهانی که با خود به این دنیا آورده بود پشتِ زخمیش را نشان دهد. در حالیکه ساتیرها برای مجازاتش ایده‎های گزنده‎ای به یاد می‎آوردند او به خودش می‎گوید، این عجیب است، این همیشه عجیب است که این فانتزی‎ها ناپدید نمی‎گردند، رفتار این جانورها خیلی ساتیری‎ست، همه چیزهای غیرعادیِ مدرن دشمنان را کاملاً فارق‎البال می‎مکند. من اما باید حضورم در رستاخیز را بلافاصله به دوستان جانورم اطلاع دهم؛ این باید در مجله ماهانه برلین درج شود و البته با این توضیح: همانطور که من با قرن به جلو گام برمی‎دارم، زالوها برعکس به عقب برمی‎گردند، قدرت‎شان را از دست می‎دهند و خود را به اشباح شبیه می‎پندارند. چند ساتیری او را برای بردن به محل اقامت جدیدش از آنجا دور می‎سازند.

حالا گله‎ای از متخصصین الهیات در حال عبور دیده می‎شوند که در برابر صندلی قاضی یک تمجید آبرومندانه بجامی‌آورند، و پس از آن خود را به سمت آقایان شیاطین چرخانده و با حسن نیت فراوان و لبخندی دوستانه به آنها هم تعظیم می‎کنند و سپس قصد داشتند از میان قاضی و شیاطین با سهولتی ظریف بلغزند و بگذرند. اما شیاطین خود را در برابرشان قرار می‎دهند، طوریکه آنها باید توقف می‌کردند، سپس متخصصین الهایات شروع به مکالمه سرگرم‌کننده‎ای می‎کنند، برخی از آنها حکایات بسیار آشنا را تعریف کردند تا بدین وسیله ابدیت را کمی از خود دور سازند. آنها در مورد تحمل و انسانیت فراوان صحبت کردند، دیگران لیستی برای کمک به موسسات خیریه به همراه داشتند و می‎خواستند یک قلم به شیاطین شاخدار تقدیم کنند تا آنها هم بعنوان یاری‎رسان لیست را امضاء کنند. اما شیاطین که شوخی سرشان نمی‎شد آنها را با عبارات خشن در برابر صندلی قاضی می‎کشانند تا در آنجا حکم خود را دریافت کنند. در اینجا آنها بازجوئی می‎شوند، اما من نمی‎توانستم هیچ‌چیز بشنوم، فقط از حالت چهره ساتیرها حدس زدم که نباید حکم خوبی برایشان صادر شود، همچنین وقتی آنها دوباره از کنارم می‎گذشتند شنیدم که یکی غر و لند می‎کرد: این باید روشنگری باشد؟ اینها میوه‎های همان آموزش‎های اصیل نام نبردن ما از جهنم هستند. در این هنگام یک قیل و قال بزرگی ایجاد می‎شود، زیرا تعدادی از شیاطین دوباره به جلو آمدند و خواهش کردند نیکلای تحصیلکرده را در آسمان یا جای دیگر بپذیرند، زیرا او بیش از حد خسته کننده است و به هیچوجه نمی‎تواند سکوت کند، طوریکه هیچ شیطانی تحمل او را نخواهد داشت و جهنم را خطر خاموش شدن آتش تهدید خواهد کرد. بخشایندۀ بی‎کران احساستی می‎گردد و او را محکوم می‎کند به رفتن در نیستی که در دره‎ای میان مرگ و زندگی واقع است، که نه آسمان و نه جهنم است و به بیان دقیق اصلاً وجود ندارد. او با شادی به آنجا می‎رود و می‎گوید می‎خواهد در آنجا خوش بگذراند، زیرا که آنجا میهن قدیمی اوست، جائیکه هنگام رستاخیز برای ترک کردنش بیشتر از هر چیز غم خورده است. صدای قاضی ادامه می‎دهد: ما نمی‎خواهیم دیگر ابدیتِ نجیب را با قضاوت کردن در باره این موجوداتی که هرگز آنجا نبوده‎اند فاسد سازیم، بگذارید تمام همکارانش هم به آنجا منتقل شوند، زیرا آنها نه به درد آسمان می‎خورند و نه جهنم، ما رحمت و همچنین شعله‎های آتش جهنم را می‎توانیم برای چیزهای بهتر مصرف کنیم. من از اینکه انبوه بیشماری از جمعیت فقط توسط این یک کلمه کاهش  یافت بسیار شگفتزده شده بودم؛ توسط پایکوبی‎ای که این دوستدارانِ نیستی در برابر صندلی قاضی می‎کردند چنان سر و صدائی برخاست که آدم مدت درازی قادر به شنیدن موسیقی آسمانی نبود، آنها با شادی به محل اقامت‎شان می‎روند، و من در نزد بسیاری از آنها دست‎نوشته‎هائی دیدم که برای کامل کردنشان با خود به آنجا می‎بردند.

جمعیتی از زنان از مرگ برخاسته بودند، و متظاهران با زور خود را به جلو کشانده تا نشان دهند چه محجوب هستند، زیرا همه زن‌ها لخت بودند. آنها با فضیلتِ خود تمام آسمان را تحریک کرده بودند و می‎خواستند حتماً بیگناه باشند، در حالیکه متظاهران هیچ‌چیز را بیگناه نیافتند، همه‌چیز آنها را می‎آزرد و قادر بود از راه به در کند؛ بعضی از آنها چنان خجالتی بودند که تلاش می‎کردند روح خود را با دست‎هایشان بپوشانند. شیاطین با ایده‎های خشن زن‎ها را به ستوه آورده بودند، و اطراف‎شان وقتی آنها از شرم قرمز یا کم رنگ می‎گشتند می‎درخشید، همانطور که قبل از یک رعد و برق ابرها می‎درخشند. آنها همه بدون استثناء محکوم می‎شوند و فقط از این شکایت می‎کردند که شیاطین، به بیان دقیق، مرد هستند و مردم از شرات آنها آگاهند. دیگران می‎گفتند که آنها ترجیح می‎دهند حداقل با آتش پوشیده شوند. سپس آنها با نجابت فراوان می‎روند و من دوباره احساس آزادی می‎کردم، زیرا من تا آن لحظه از نگاه کردن به شرم نانجیبانه آنها خجالت‎زده بودم.

در حالیکه من هنوز مشغول فکر کردن بودم ژان پل ظاهر می‎شود و می‎گوید: آیا این بیش از حد بد نیست که رستاخیز ناگهان آغاز شده است بدون آنکه در او اندکی انگیزه ایجاد کند؟ زیرا این شش یا هفت هزار حروف چه می‎خواهند بگویند؟ و فقط به اطراف‎تان نگاه کنید که چه کسل‌کننده و معمولی رستاخیز رخ می‎دهد. من اگر آن را می‎نوشتم کاملاً طوری دیگر توصیف می‎کردم. او به پاسخ من گوش نکرد، بلکه با سرعت تمام بدنبال متظاهرین که در فاصله دوری بودند می‎رود و از آنها فقط آخرین نفرشان را به چنگ می‎آورد. او فریاد می‎کشید، روح اصیل و ناب! آیا هنوز هم بسیار ساعی نقش کلوتیلده را می‎خوانی؟ زن تعظیمی می‎کند و آبرومندانه خود را کنار می‎کشد و می‌گوید از اینکه این بار محکوم گشته است معذرت می‎خواهد، اما شاید در آینده دوباره این افتخار را داشته باشد. ژان پل سرش را با حیرت تمام تکان می‎دهد و خود را در جمعیت گم می‎سازد.

حالا بسیاری از پدران خانه‎دار و مادران خانه‎دار با فرزندان بسیاری ظاهر می‎شوند، و هر کودک تعدادی کتابِ کودکان در زیر بغل داشت که برای تنظیم رفتار خود گاهی در آنها نگاه می‎کرد، و همچنین اغلب به آنها توسط پدران و مادران آگاه برای رفتار خوب تذکر داده می‎شد. یک پدر، یک مرد بسیار محترم، با نگاه پُر معنائی به اطراف نگاه می‎کرد، به نظر می‎رسید که انگار تجهیزات را بازرسی می‎کند و بعد شانه‎اش را بالا می‎اندازد. او در حالیکه خود را به سوی قاضی متعال برمی‎گرداند وی را مخاطب قرار می‎دهد و می‎گوید آخ، آخ، کاش کسی که از ازل وجود دارد و در نتیجه  سنی باید از او گذشته باشد مراعات بیشتری در حق کودکان و ذهن ظریف‌شان می‎کرد! حالا باید آنها چه فکر کنند؟ آیا من برای این منظور به آنها با این پشتکار آموخته‎ام که حالا آنها پس از مرگ‎شان هم باید گرفتار خرافات خطرناک شوند؟ و وقتی همه‌چیز همانطور باقی‌می‎ماند که بود برجسته‎ترین فرشته‎ها را مخاطب قرار می‎دهد و می‎گوید: آخ بچه‎ها، این لطف را به من بکنید و  این شکلک‎های وحشت‎انگیز را دور کنید، مخصوصاً آن شیطان را که من نمی‎توانم اصلاً تحملش کنم؛ تخیل ظریف کودکان با چنین فانتزی ناقص‎الخلقه‎ای چه باید تصور کند؟ وقتی شیاطین همگی بخاطر این سخنرانی شروع به خندیدن می‎کنند او ناخواسته رو از آنها برمی‎گرداند و به این وسیله به فرزندانش نشان می‎دهد که چیزهائی را که در برابرشان می‎بینند چون فقط خیالبافی و رسوبات دوران صومعه‎نشینی‎ست نباید باور کنند. او پس از چند گفتگو با شیاطین همراه با تمام کودکان به جهان نیستی فرستاده می‎شود، جائیکه او امید دیدار روشنگری عقلانی را داشت.

پس از برقرار گشتن آرامش کوتاهی آدم ناگهان با تعجب فراوان یک جنب و جوش و فعالیت وحشتناک در کف زمین احساس می‎کند؛ توده‎های بزرگ شناور یخ به اطراف پرتاب می‎گشتند، و به نظر می‎رسید که زمین از درد زایمان بسیار در رنج است و بدنیا آمدن حداقل چند غول وحشتناک را اعلام می‎کند. بعضی بر روی گولیات می‎تاختند و دیگران بر روی تیتان‎ها، اما هر دو اشتباه می‎کردند، زیرا که بجز به جلو آمدن بسته‎های بزرگ روزنامه ادبیات عمومی چیزی پیش نیامد. یک محقق سالخورده فریاد می‎زند، حالا واقعاً چه کسی اینجا در این رابطه به یاد طنز هوراس نمی‎افتد؟ تعدای از شیاطین به محض دیدن این صحنه با عجله پیش می‎آیند و تمام کاغذها را می‌گیرند، در حالیکه یکی از میان آنها با خشم فراوانی فریاد می‎زند: نه، گستاخی اما حالا واقعاً بیش از حد است، چیزی هم که هرگز اثری از زندگی از خود نشان نداده است حالا هنگام رستاخیز عمومی می‎خواهد برخیزد! شما بچه‎های کودکستانی، آیا واقعاً فکر می‎کنید که آدم اینجا هم اجازه می‎دهد عدد پنج رقمی زوج گردد؟ شماها فکر می‎کنید اگر فقط خود را زنده در صف قرار دهید بنابراین این کار برای زندگی دیگرتان مانند زندگی قبلی کافی‎ست؟ اما نه دوست من، در اینجا نمی‎گذاریم به ما کلک بزنند. در این وقت روزنامه ادبیات خود را جلو قرار می‎دهد و با حروف لاتین از انواع نشانه‎های زمان و از انسان‎های جوان جسور صحبت می‎کند، و اینکه این روزنامه شانزده سال چاپ گشته است، و خیلی خوب به فروش می‎رود و اینکه البته زنده است، و اینکه، و اینکه و غیره. شیطان اما بدون تعارف گوش روزنامه را می‎گیرد و با بی‎دقتی جهان هستی را از سر او پاره می‎کند، طوریکه فقط ابتذال باقی‌می‎ماند، و به این ترتیب آن را در برابر صندلی قاضی قرار می‎دهند. قاضی نامهربانانه روزنامه را نگاه می‎کند و می‎گوید: آیا من در قوانینم فرمان ندادم تو نباید انتقاد کنی؟ در اینجا سردبیر که در کاغذها زندگی می‎کرد با تعصب فراوان فریاد می‎زند، درک می‎کنم: تو نباید وراجی کنی، و من صادقانه به آن عمل کردم، وانگهی این فرمان کجا نوشته شده است؟ زیرا شرق تخصص من نیست. قاضی می‎گوید: آن هم مانند این در احکام آمده است: تو نباید بر علیه همسایه‎ات شهادت دروغ بدهی.

یک فیلسوف می‎گوید: اگر لااقل این روزنامه عقل می‎داشت بنابراین آدم می‎توانست شهادت دادن دروغ را بر او ببخشد، اما هیچ ردی از هوش در آن پیدا نیست. حالا آدم صدای سکرتر را که هنوز مانند یک ریشه در زمین نشسته بود از پائین می‎شنود که می‎گوید: اما اینها دروغ‎های ملموسی‎اند، زیرا همه می‎دانند که ما حتی یک صفحه آگهی هم به چاپ می‎رساندیم و رایگان پخش می‎کردیم. ناشر ادامه می‎دهد: از این گذشته یک دادگاه عالی به هیچ نوشته شرم‎آور و هجوی بر علیه یک موسسه قابل ستایش اهمیت نمی‎دهد، زیرا تمام آنچه آدم بر علیه آن می‎تواند بگوید فقط بودار و دروغ است. یک شیطان به او می‎گوید، اینطور خشن نباشید. ناشر می‎گوید، چرا یک گوش ما را پاره کردید، این اتفاق فقط برای اینکه در شخصیت ما باقی‌بماند رخ می‎دهد. نه، برعکس، شما فناناپذیران بسیار محترم، اینجا ما با جذاب‎ترین ابدیت روبرو می‎گردیم، و من امیدوارم بتوانیم هنوز چندین انتشار سالانۀ دیگر هم به چاپ برسانیم، و چون در عین حال قرن جدیدی آغاز می‎گردد، بنابراین ما هم قصد داریم یک طرح کاملاً جدید پیاده کنیم و پاکیزه با زمان پیش برویم، زیرا که آدم نباید بیکار بماند. آقایان شرکت‌کننده (شمائی که در ادبیات و ایده‎هایم شرکت دارید) نظرتان چیست، اگر ما در اینجا، جائیکه متأسفانه بسیاری از ما زندگی می‎کنند، جاودانگی و مانندش را در برابرمان می‌بینیم و نمی‌دانیم با آنها چه باید بکنیم، اگر از روزنامه ادبی خودمان ... او می‎خواست همچنان صحبت کند اما با تمام کاغذها به عرصه نیستی منتقل می‎شود، جائیکه او تقریباً فناناپذیر بود.

من از آخرین نمایش‎ها بسیار لذت بردم، تا اینکه یک شیطان قبل از آنکه بتوانم احتمال دهم سریع یقه‎ام را گرفت و مرا بدون توجه به اضطرابم مقابل صندلی قضاوت برد. من صدای خنده را از اطرافم می‎شنیدنم و در حال آه کشیدن این ضرب‎المثل را به یاد می‎آورم «آنکه در آخر می‎خندد، بهتر از همه می‎خندد». قاضی خیلی جدی از من می‎پرسد چطور توانستم آموزگاران شایسته‎ای را که برای بهبود مدارس و روشنگری، برای به بازار روانه کردن مجلات ماهانه حاوی تفکرات خوب اینطور کوشش می‎‌کنند، وقت می‎گذارند و تقریباً عقل صرف می‎کنند تحت نام زننده اصطبل‎دار سگ بنامم؟ من جواب دادم که آنها مشخصات شخصی را جستجو می‎کردند و من منظور بدی نداشتم.

اما، صدا به صحبت ادامه می‎دهد، تو نمی‎توانی انکار کنی که مردان بزرگ و محترمی را در همان اثر کم ارزش ساخته و تحقیر کرده‎ای، تا حدودی نام آنها را برده‎ای و تا حدودی هم نام‎شان را کینه‎جویانه در بازی با کلمات مخفی ساخته‎ای، طوریکه انگار تقریباً از هیچکس خوشت نمی‎آید.

من لرزان گفتم منظورم خیلی بد هم نبود، من فکر کردم که تو از شوخی بدت نمی‎آید.     

پاسخ این بود: این بهانه همیشگی توست، وقتی دیگر حرفی برای گفتن نداری، اما حتی اگر می‎خواستم تو را بخاطر تمام این چیزها ببخشم، آیا می‎توانی این را انکار کنی یا معذرت بخواهی که تو این رستاخیز را پیشاپیش توصیف و تمسخر کرده‎ای؟

این اتهام برایم غیرمنتظره بود، من لال گشتم، وحشت مرا در اختیار گرفت، و در این لحظه خوشبختانه از خواب بیدار گشتم.

 

دو برادر

عمر و محمود پسران یک خانواده فقیر در نزدیک بغداد زندگی می‎کردند. وقتی پدر می‎میرد آنها فقط سرمایه کوچکی به ارث می‎برند و هر دو تصمیم می‎گیرند برای افزودن به سرمایه خود تلاش کنند. عمر اسباب‎کشی می‎کند و برای پیدا کردن محل مناسب کسب و زندگی به سفر کوتاهی می‎پردازد. محمود به بغداد می‎رود و شروع به کار کوچکی می‎کند که دارائیش را در مدت کوتاهی به مقدار قابل توجه‎ای افزایش می‎دهد. او بسیار مقتصدانه و تنها زندگی می‎کرد، و با دقت هر سکه را به سرمایه‎اش می‎افزود تا با آن دوباره سرمایه‎گذاری تازه‎ای کند. به این طریق برای وام گرفتن در نزد تعداد زیادی تجار ثروتمند اعتبار پیدا می‎کند. آنها گاهی او را در بخشی از بار یک کشتی شریک می‎ساختند و در بعضی از معاملات با او شریک می‎گشتند. محمود با شانس آوردن پی در پی در معاملات گستاخ‎تر شده بود، او جسارت مبالغ بزرگ‎تری می‎کند، و تجار هر بار بهره کافی از او می‎گرفتند. بتدریج او معروفتر می‎گردد، کسب و کارش بزرگتر می‎شود، او در نزد افراد زیادی مبالغ وصول نشده داشت، همانطور که از افراد زیاد دیگری وجوه نقد در دست‎هایش بود، و چنین به نظر می‎رسید که سعادت مدام به او لبخند می‎زند. عمر برعکس راضی نبود، در هیچکدام از تلاش‎های فراوانش موفق نشده بود؛ حالا او کاملاً فقیر و تقریباً بدون لباس به بغداد می‎رسد، از برادرش می‎شنود و برای کمک گرفتن پیش او می‎رود. محمود از دیدار دوباره برادرش خوشحال می‎شود، از فقر او اظهار تأسف می‎کند و چون بسیار نرم و مهربان بود مبلغی از پولش را به او می‎دهد، و از آن پول یک مغازه هم برای برادر خود تهیه می‌کند. عمر با خرید و فروش پارچه ابریشم و لباس زنانه شروع به کار می‎کند، و سرنوشت برایش در بغداد مناسبتر به نظر می‌رسید، محمود مبلغ پرداخت شده را به عمر می‎بخشد و او دیگر مجبور نبود برای پرداخت دوباره پول ترس داشته باشد. او در تمام معاملات گستاخ‎تر از برادرش بود و به همین دلیل هم سعادتمندتر. عمر بزودی با بعضی از تجار که تا آن موقع با محمود داد و ستد می‎کردند آشنا گشته و موفق می‎شود آنها را از دوستان خود سازد: بدین سبب برادرش برخی از مزیت‎ها که حالا نصیب او شده بودند را از دست می‎دهد. محمود برای خود یک همسر انتخاب کرده بود که او را به بعضی از خرج‎هائی مجبور می‎ساخت که او تا آن زمان انجام نداده بود؛ او برای پرداختن بدهی‎های خود باید از آشنایانش پول قرض می‎گرفت. پول‎هائی که انتظارشان را می‎کشید بدستش نمی‎رسند، وقتی او مطلع می‎شود که یکی از کشتی‎هایش بدون آنکه بتوان بارها را نجات دهند غرق شده است اعتبارش سقوط می‎کند و او نزدیک به ناامید گشتن بود. حالا یکی از طلبکاران درخواست پرداخت فوری پول خود را می‎کند. محمود متوجه می‎شود که آن مقدار از سعادت هنوز باقیمانده‎اش بستگی به پرداخت این پول دارد، بنابراین تصمیم می‎گیرد در این نیاز ضروری به برادرش متوسل شود. با عجله پیش او می‎رود و او را بسیار خشمگین می‎یابد، چون او در آن روز دچار زیان کوچکی شده بود. محمود شروع می‎کند: برادر، من با خجالت فراوان با یک خواهش پیش تو آمده‎ام.

عمر: در چه موردی؟

محمود: کشتی من غرق شد، همه طلبکاران به من فشار می‎آورند و از مهلت دادن نمی‎خواهند چیزی بدانند، تمام شانس من به امروز بستگی دارد، فقط برای مدت کوتاهی به من ده هزار سکه قرض بده.

عمر: ده هزار سکه؟ ... برادر، اشتباه که تلفظ نمی‎کنی؟

محمود: نه عمر، من مبلغی را که تقاضا می‎کنم خیلی خوب می‎شناسم، و فقط این مقدار و نه یک سکه کمتر می‎تواند مرا از رسواترین فقر نجات دهد.

عمر: ده هزار سکه؟

محمود: برادر آن را  به من بده، من تمام تلاشم را می‎کنم که آن را هرچه زودتر به تو بازگردانم.

عمر: اگر این پول را می‎داشتم! ... من موفق به پرداخت بدهکاری خودم نیستم، ... من خودم هم نمی‎دانم که چه باید بکنم، ... همین امروز صد سکه سرم کلاه گذاشتند.

محمود: تو با اعتبار خود در نزد تجار قادری خیلی راحت این مبلغ را برایم تهیه کنی.

عمر: اما هیچکس نمی‎خواهد پول قرض بدهد، بی‎اعتمادی از همه طرف: خدا شاهد است که من بی‎اعتماد نیستم! ... اما همه حدس خواهند زد که من پول را برای تو درخواست می‎کنم، و تو خودت بهتر از هرکس دیگر می‎دانی که اعتماد آدم به یک تاجر اغلب به چه نخ نازکی آویزان است.

محمود: عمر عزیز، باید اعتراف کنم که من این تردید در نزد تو را احتمال نمی‎دادم. من در چنین موقعیتی برای تو مسامحه نمی‎کردم و مشکوک نمی‎گشتم.

عمر: من هم اصلاً مشکوک نیستم ... من دلم می‎خواست می‎توانستم به تو کمک کنم ... خدا شاهد است که این کار خوشحالم می‎کرد.

محمود: تو قادری، اگر فقط بخواهی.

عمر: همه پولی که دارم هم نمی‎تواند مبلغی را که درخواست می‎کنی پُر سازد.

محمود: آه آسمان! من با این کار یک سرزنش برای خودم درست کردم، و حقیقتاً از اینکه فقط با یک کلمه بر دوشش بار گذاشه‎ام متأسفم.

عمر: تو عصبانی می‎شوی؛ اما نباید بشوی، چون تو بیعدالتی می‎کنی.

محمود: بیعدالتی؟ ... کدامیک یک از ما وظیفه‎اش را انجام نمی‎دهد؟ ... آه، برادر، من تو را دیگر نمی‎شناسم.

عمر: من همین امروز صد سکه از دست دادم، اطمینان ندارم که چهارصد سکه دیگر هم از دست ندهم و باید خودم را آماده از دست دادن آنها کنم. ... اگر هفته قبل پیشم می‎آمدی، آه ... بله، آنموقع با کمال میل ...

محمود: آیا باید دوستی سابق‎مان را به تو یادآوری کنم؟ ... آه، بدبختی چه عمیق می‎تواند ما را تحقیر کند!

عمر: تو مانند برادری با من صحبت می‎کنی که تقریباً به من توهین می‎کند.

محمود: به تو توهین کنم؟ ...

عمر: آیا نباید آدم برنجد وقتی هر کاری را که می‎تواند انجام می‎دهد، ... وقتی آدم خودش نیاز دارد و برای بیشتر از دست دادن باید بترسد؛ ... وقتی برای اراده خوبش هیچ‌چیز بجز تمسخری تلخ و تحقیری عمیق دریافت نمی‎کند؟

محمود: نیت خوب خود را به من نشان بده و تو گرمترین تشکرم را دریافت می‎کنی.

عمر: بیش از این در آن شک نکن، یا اینکه تو عصبانیم می‎کنی؛ من مدت طولانی‎ای خونسرد می‎مانم، من می‎توانم بسیار تحمل کنم، اما اگر آدم مرا این نوع برنجاند ...

محمود: عمر، من خیلی خوب می‎فهمم که تو نقش یک فرد رنجیده را بازی می‎کنی تا بهانه بهتری برای قطع کردن کامل رابطه ما داشته باشی.

عمر:  تو به این فکر نمی‎افتادی، اگر تو خود را گرفتار چنین کارهای بی‎ارزشی نمی‎کردی به این فکر نمی‎افتادی. آدم به عادات ناشایستی که خودش بیشتر با آنها آشناست در دیگران ساده‎تر بدگمان می‎گردد.

محمود: نه، عمر، اما چون تو با این صحبت مرا به خودستائی دعوت می‎کنی باید بگویم که من با تو چنین عملی نکردم وقتی تو بعنوان یک غریبه ناآشنا به بغداد آمده بودی.

عمر: بنابراین حالا برای پانصد سکه‎ای که آن زمان به من دادی از من تقاضای ده هزار سکه می‎کنی؟

محمود: اگر قادر بودم آن زمان بیشتر می‎دادم.

عمر: البته، اگر تو آن را تقاضا می‎کنی باید به تو پانصد سکه پس بدهم، هرچند تو نمی‎توانی ثابت کنی که به من پول داده‎ای.

محمود: آه، برادر من! ...

عمر: من آن را برایت می‎فرستم. ... آیا منتظر نامه‎ای از ایران نیستی؟

محمود: من دیگر منتظر هیچ‌چیز نیستم.

عمر: رک بگویم برادر، تو باید خودت را کمی بیشتر محدود می‎ساختی، نباید ازدواج می‎کردی، مانند من که هنوز هم از این کار خودداری کرده‎ام؛ اما تو از کودکی کمی لاقید بودی. بگذار این برایت یک هشدار باشد.

محمود: تو حق داری درخواستم را رد کنی اما حق نداری به من چنین اتهامات تلخی بزنی.

محمود با قلبی کاملاً غمگین برادر ناسپاسش را ترک می‎کند. و فریاد می‎کشد: بنابراین حقیقت دارد که روح انسان فقط از حرص پول تشکیل شده است! ... فکر اول و آخرشان فقط خودشان هستند! بخاطر پول وفاداری و عشق را می‎فروشند، زیباترین احساسات خود را برای تصاحب فلز بی ارزشی که ما را با غل و زنجیرهای ننگین به این زمین کثیف می‎بندد دور می‎اندازند! ... نفع شخصی صخره‎ای‎ست که در کنارش هر دوستی تکه تکه می‎گردد، ... انسان‎ها یک جنس فاسدند! ... من هیچ دوست و برادری نمی‎شناسم، فقط با تجار معاشرت داشته‎ام. من ابله با آنها از عشق و بشردوستی صحبت کردم! آدم باید با آنها فقط سکه مبادله کند!

او برای اینکه دردش کمی آرام گیرد از یک بیراهه به خانه می‎رود. او وقتی شلوغی بازار را می‎بیند می‎گرید؛ وقتی می‎بیند که چطور هر کس مانند مورچه مشغول بردن چیزی به خانه تاریک خود است، که چطور هیچکس غم دیگری را نمی‎خورد مگر اینکه برایش سودی داشته باشد، و اینکه چطور همه کاملاً بی‎احساس مانند ارقام مشغول رفتنند. او پریشان به خانه می‎رود.

در اینجا بر دردش افزوده می‎گردد؛ او پانصد سکه‎ای را که روزی با بهترین حسن نیت به برادرش داده بود می‎یابد و آن هم بزودی طعمه هجوم طلبکاران می‎گردد. تمام آنچه دارا بود به مردم فروخته می‎شود؛ یکی از کشتی‎هایش به بندر می‎رسد، اما بار کشتی فقط کفاف بدهکاری‎هایش را می‎داد. او فقیر مانند یک گدا بدون آنکه از کنار خانه برادر سنگدلش عبور بگذرد شهر را ترک می‎کند.

همسرش همراه او بود و دلداریش می‎داد و تلاش می‎کرد غم و اندوه او را برطرف سازد؛ اما فقط اندکی موفق به این کار گشت. خاطره بدبختی در ذهن محمود هنوز تازه بود، او هنوز برج شهری را که برادرش در آن زندگی می‎کرد و در مقابل بدبختی‎اش سرد و بی‎احساس مانده بود در مقابل خود می‎دید.

عمر هیچ سراغی از برادرش نگرفت، برای اینکه مجاز به تأسف خوردن برای او نباشد به خود تلقین می‎کرد که شاید همه‌چیز روبراه شده است. اما با این حال اعتبار او هم بخاطر برادرش صدمه دیده بود، مردم به او بدگمان شده بودند و چند تاجر بخاطر بی‎اعتمادی دیگر راضی نبودند مانند قبل به سهولت به او پول وام بدهند. علاوه بر این عمر حالا بسیار خسیس و به دارائی بدست آورده‎اش مغرور شده بود، طوریکه عده زیادی را دشمن خود می‎سازد که با دچار شدن او به هر خسارتی خوشحال می‎گشتند.

اینطور به نظر می‎رسید که انگار سرنوشت قصد داشت او را بخاطر ناسپاسی از برادرش مجازات کند، زیرا یک زیان از پی زیان دیگر برایش از راه می‎رسید. عمر که مایل بود آنچه از دست داده را دوباره سریع بدست آورد مبلغ بزرگ‎تری برای سرمایه‎گذاری وام می‎گیرد، و اما این هم از دست می‎رود. او از پرداختن به طلبکاران دست می‎کشد، سوءظن بر علیه او همگانی می‎شود، طلبکاران در یک زمان با هم پیش او می‎آیند، عمر کسی را نمی‎شناخت که بخواهد برای رهائی از این مشکل به او کمک کند؛ او چاره دیگری نمی‎بیند بجز آنکه شبانه پنهانی شهر را ترک کند و ببیند که آیا شانس برایش در مناطق دیگر مناسب‎تر خواهد گشت.

دارائی اندکی که او توانست به همراه خود ببرد بزودی مصرف می‎شود. همراه با به پایان رسیدن پول تشویشش بسیار رشد می‎کند؛ او فشارآورترین فقر را در مقابلش می‎دید، و در عین حال هیچ راه فراری از آن نمی‎یافت.

با شگوه و شکایت و افکار مالیخولیائی تا مرز ایران راه می‎پیماید. او تمام پولش بجز سه سکه کوچک را خرج کرده بود و با آن می‎توانست در یک کاروانسرا فقط پول شام شبش را بپردازد؛ او احساس گرسنگی می‎کرد و چون خورشید رو به کاهش گذارده بود عجله می‎کند تا شاید به پناهگاهی برسد و بتواند شب را در آنجا بخوابد.

او به خودش می‎گوید چه بدبختم من! چطور سرنوشت مرا تعقیب می‎کند و خواستار بدبختی‎ام است، چه چشم‎انداز وحشتناکی خود را نشانم می‎دهد! من از صدقه ارواح مهربان باید زندگی کنم، اگر کسی مرا با ریشخند از خود براند باید تحمل کنم، اجازه گله کردن ندارم اگر آدم دست و دلبازی مرا لایق نگاه کردن نداند و وقیحانه از کنارم بگذرد. ــ آه فقر، انسان‎ها را چه حقیر می‎سازی! ــ سعادت چه نابرابر و ناعادلانه گنج‎هایش را تقسیم می‎کند. سعادت تمام ثروتش را بر روی سر بدکاران می‎باراند و اجازه می‎دهد مردم عفیف از گرسنگی بمیرند.

جاده‎های صخره‎ای عمر را خسته می‎ساختند، او بر روی چمن بلندی در کنار صخره‎ای می‎نشیند و استراحت می‎کند. در این هنگام یک گدا با کمک عصا خود را پیش او می‎کشاند و آهسته چیز نامفهومی زیر لب درخواست می‎کند؛ او لاغر بود و لباس ژنده‎ای بر تن داشت، چشمان سوزانش در عمق سرش قرار داشتند و شکل رنگ پریده‎اش قلب را خراش می‎داد و مجبور به شفقت می‎ساخت. توجه عمر بدون اراده به این فرد که زمزمه کنان دست پژمرده‎اش را به سمت او دراز کرده بود جلب شده بود. او نام گدا را می‎پرسد، و حالا متوجه می‎شود که این بدبخت هم کر است و هم لال.

او فریاد می‎کشد: آه من چه غیرقابل وصف سعادتمندم! ... و من هنوز شکایت دارم؟ چرا نمی‎توانم کار کنم؛ ... چرا نیازهایم را از طریق دستانم کسب نکنم؟ این بدبخت چه زیاد دلش می‎خواهد جایش را با من عوض کرده و خود را سعادتمند تعریف کند! من در مقابل آسمان ناسپاسم.

او توسط احساس یک همدردی ناگهانی آخرین سکه نقره را از جیب خارج می‎کند و آنرا به گدا می‎بخشد، و گدا پس از یک تشکر خاموش به راهش ادامه می‎دهد.

حالا عمر خود را سبک و شاد احساس می‎کرد، الوهیت در واقع برای آموزش دادن به او یک عکس در برابرش نگاه داشته بود که نشان می‎داد یک انسان چه بدبخت می‎تواند باشد. او حالا برای تحمل فقر و منفعت بردن توسط فعالیتش خود را نیرومند احساس می‎کرد. او برای گذران زندگی نقشه می‎کشید و فقط آرزو داشت فوری فرصتی بدست آورد تا ساعی بودن خود را نشان دهد. پس از همدردی نجیبانه با گدا و بخشیدن باقیمانده پولش احساسی به او دست داده بود که آن را نمی‎شناخت.

یک صخره شیبدار در کنارش قرار داشت، و عمر با قلبی سبک از آن بالا رفت تا منطقه را که غروب کردن خورشید آن را زیبا ساخته بود تماشا کند. او جهان زیبا زیر پایش را با دشت تازه و کوه‎های باشکوهش، با جنگل‎های تاریک و آب درخشنده رودها که بر بالای‎شان تور طلائی غروب کشانده شده بود تماشا و خود را مانند شاهزاده‎ای احساس می‎کرد که بر همه این چیزها تسلط دارد و بر کوه‎ها، جنگل‎ها و رودها فرمان می‎راند.

او بر روی قله صخره نشسته و در تماشای منطقه غرق گشته بود. او تصمیم می‎گیرد در آنجا منتظر طلوع مهتاب شود.

سرخی افق پائین می‎رود و تاریکی از ابرها شروع به باریدن می‎کند و بزودی شب تاریک به دنبالش می‎آید. ستاره‎ها در طاق آبی تیره رنگ آسمان سو سو می‎زدند و زمین استراحت می‎کرد و در سکوتی موقرانه خاموش بود. عمر خیره به شب نگاه می‎کرد و چشم‎هایش با دیدن تعداد بی‎پایان ستاره‎ها به گیجی افتاده بود، او شکوه خداوند را می‎ستاید و احساس می‎کند که روحش به لرزشی مقدس افتاده است.

آنجا طوری بود که انگار پرتو نور آبی رنگی در افق خود را بالا می‎کشد و مانند آتش درخشانی به مرکز آسمان نزدیک می‎گردد. ستاره‎ها خود را کنار می‎کشند، نور از میان آسمان مانند بازتاب بامدادان سو سو می‎زند و در اشعه‎های لطیف قرمز رنگی به پائین می‎بارد. عمر بخاطر این پدیده حیرت‌انگیز شگفتزده بود و از نور زیبا و عجیب لذت می‎برد: جنگل‎ها و کوه‎های اطراف برق می‎زدند، ابرها در دوردست در رنگ بنفش کم رنگی شنا می‎کردند، نور طلائی رنگی بر بالای سر عمر کمانه می‎کند.   

صدای شیرینی از بالا به گوش می‎رسد: سلام بر تو مرد شریفِ دلرحم و پاکدامن. تو به فرد تنگدستی ترحم کردی و خداوند از بالا با رضایت به تو نگاه می‎کند.

بادِ شبانه مانند نوای رو به کاهش فلوت در اطراف عمر صدا می‎کرد، قفسه سینه‎اش با زحمت و شادی خود را بلند می‎ساخت، چشمانش می‎درخشیدند و گوش‎هایش از هماهنگی آسمانی مست بودند. و یک بدن نورانی از میان درخشش قدم به جلو می‎گذارد و خود را در مقابل عمر مفتون گشته قرار می‎دهد؛ او عزرائیل بود، فرشته درخشان خدا. صدای شیرین می‎گوید: با من سوار بر این اشعه‎های قرمز شو و به خانه خوبان بیا، زیرا تو توسط سخاوتمندیت سزاوار گشته‎ای بهشت را با تمام رحمت‎هایش تماشا کنی.

عمر با لرز می‎گوید، آقا، من چطور می‎توانم بعنوان یک فرد فانی بدنبالت بیایم؟ بدن فیزیکی‎ام هنوز از من گرفته نشده است.

بدن نورانی می‎گوید دستت را به من بده. عمر با لرزش لذتبخشی دستش را به او می‎دهد و آنها بر روی پرتو قرمز رنگ از میان ابرها و ستارگان می‎گذرند. صداهای شیرین آنها را تعقیب می‎کردند، پگاه خود را در سر راه آنها قرار می‎دهد و عطر گل‎ها هوا را معطر می‎سازند.

ناگهان شب می‎شود، عمر با صدای بلندی فریاد می‎کشد و در میان ظلمتی غلیظ به پائین صخره شیبدار می‎افتد و بازوانش خُرد می‎گردند. در این وقت مهتاب خود را با رنگ قرمزی از پشت یک صخره بیرون می‎کشد و اولین اشعه‎های نامشخصش را بر روی دره صخره‎ای می‎افشاند.

هنگامیکه عمر حواس خود را دوباره جمع می‎سازد ندبه‌کنان به خود می‎گوید: آه منِ سه بار بدبخت! ... آیا مگر آسمان خداوند به اندازه کافی از بدبختیم نداشته است که مرا در یک رویای کاذب از قله صخره به پائین پرتاب می‎کند، آیا بدنم را خُرد می‎سازد تا من طعمه گرسنگی گردم؟ ... آیا او همدردی‎ای را که من با یک بدبخت داشتم اینطور پاداش می‎دهد؟ ... چه کسی هرگز بدبخت‎تر از من بوده است؟

یک قامت خود را با زحمت به آنجا می‎رساند، عمر گدائی را که به او دارائیش را داده بود می‎شناسد و ندبه‌کنان صدایش می‎زند و می‎گوید پولی را که از او دریافت کرده باید با او شریک شود. اما مرد چلاق بی‎تفاوت به راهش ادامه می‎دهد و عمر نمی‎دانست که آیا گدا صدایش را شنیده است یا فقط تظاهر به نشنیدن کرده. عمر در میان شب شکایت می‎کند: آیا حالا من از این دورانداخته شده بدبخت‎تر نیستم؟ چه کسی حالا که همه‌چیز از من گرفته شده است به من رحم خواهد کرد؟

او آه عمیقی می‎کشد و دست‎هایش درد داشتند، پاهایش مانند آتش درخشانی می‎سوختند و نفس کشیدن برایش عذاب آور بود. او خاموش به سرنوشتش می‎اندیشید، و ابتدا حالا دوباره به برادرش فکر می‎کند.

او فریاد می‎کشد: آه، کجائی تو جوانمرد! شاید شمشیر فرشتۀ مرگ به تو اثابت کرده است، شاید بدبختی تو را در فقری عذاب‎آور فرو کرده و تو در لحظه مرگ برادر بیچاره‎ات را لعنت کرده‎ای. ... آه من لایق آن هستم، من حالا رنج مجازات ناسپاسی‎ام را می‎کشم، بخاطر سنگدلی‎ام، آسمان عادل است! ... و آیا من هنوز می‎توانم مغرور راه بروم و خدا را برای فضیلتم شاهد گیرم؟ ... آه آسمان! من گناهکار را ببخش که بدون غر غر کردن مجازاتت را می‎پذیرم.

عمر خود را در افکاری غم‎انگیز گم می‎کند، او به یاد می‎آورد که با چه عشق برادرانه‎ای محمود هنگامیکه او برای اولین بار کاملاً فقیر شده بود پذیرایش گشت، او خودش را بخاطر اجتناب از نجات بردارش لایق سرزنش می‎داند و برای پایان مجازات و رنج خود آرزوی مرگ می‎کند.

مهتاب آن منطقه را روشن می‎سازد، و یک کاروان کوچک متشکل از چند شتر آهسته از میان دره می‎گذرند. عشق به زندگی در عمر بیدار می‎گردد، او با صدای نگرانی از کاروانیانِ در حال عبور طلب کمک می‎کند. مردها او را آرام و محتاط روی شتری قرار می‎دهند تا در اولین شهر بعدی که کاروان با روشن شدن هوا به آنجا می‎رسید زخم‎هایش را مداوا کنند. تاجر خودش از فرد بیچاره پرستاری می‎کرد، و عمر برادر خود را می‎شناسد. شرمش مانند همدردی محمود بی‌مرز بود. یکی از برادرها تقاضای بخشش می‎کرد، و برادر دیگر بخشیده بود؛ اشگ از چشمان هر دو برادر جاری بود، و آشتی احساس برانگیز بین آن دو جشن گرفته می‎شود.

محمود پس از فقیر شدن به اصفهان رفته و در آنجا با یک تاجر ثروتمند سالخورده آشنا شده بود. مرد تاجر بزودی از محمود خوشش می‎آید و با ثروت خود از او حمایت می‎کند. سعادت برای آواره سازگار بود و موفق می‎شود دارائی از دست داده خود را در زمان کوتاهی دوباره بدست آورد؛ بانی خیرش فوت می‎کند و او را وارث خود می‎سازد.

عمر پس از شفا یافتن همراه برادرش به اصفهان سفر می‎کند، جائیکه محمود برایش محل کسبی آماده می‎سازد. عمر ازدواج می‎کند و هرگز از یاد نمی‎برد که چه اندازه قدردانی به برادرش بدهکار است. از این زمان به بعد هر دو در هماهنگی بزرگی زندگی می‎کنند و برای تمام شهر نمادی از عشق برادرانه می‎گردند.

https://www.youtube.com/embed/Adfb17JQYtg