خاخام عبدون.

خورشید غروب کرده بود. مهِ شبِ تاریکِ زمستانیْ آهسته خود را در اطراف برج‎ها و سقف‎های شهرِ کوچک که در اعماق جنوب روسیه در میان جنگل‎های وحشی، مرداب‎ها و استپ‎ها گم شده بودْ می‎گستراند. طوفان امواج مرتفع برف را به هوا بلند ساخته و مردم را در خانه‎های کوچکِ چوبی‎شان حبس ساخته بود. به نظر می‎رسید که گل‎های یخیِ بر روی پنجره‎های کوچک یک بار دیگر در آخرین پرتو شبْ در رنگ‎های بهار شکوفا می‎شوند.

سپس این نور ضعیف هم خاموش می‎شود و رنگ خاکستری ملال‌انگیزی اتاقِ بزرگ را پُر می‎سازد که در آن خاخام عبدون پیر، فرو رفته در افکار و خاطرات عجیب و غریب نشسته بود.

پیرزنِ خدمتکار آهسته وارد می‎شود، چراغ را روشن می‎کند و دوباره بی‎صدا همانطور که آمده بود ناپدید می‎گردد. خاخام برای یک لحظه هم حرکت نمی‎کند. نور لرزان چراغ تمام چیزهای مقدس و اسرارآمیزی که او را احاطه کرده بودند بر روی دیوار ظاهر می‎سازد: تورات، کتاب‎های جلد چرمی تلمود،  زوهر، کتابِ روشنایی و درختِ زندگی را. اما پیرمرد امروز آنها را نمی‎دید. بدن لاغرش بی‎جان به نظر می‎رسید، صورت پوشیده از چین و چروکش مانند سنگ بی‎حرکت بود، فقط چشمان بزرگِ درشت فاش می‎ساختند که هنوز روح از بدنش نگریخته بود.

او در این لحظه از خود می‎پرسید که چرا هنوز زنده است؟ او یک زندگی بی‎عیب و نقصِ خداترسانه در پشت سر خود داشت، و او تمام رازهای کابالا را گشوده بود، سعادت پرهیزکاران و پاداشِ بزرگی انتظارش را می‎کشید. اما دینداری و دانش‎اش چه کمکی به او کرده بود؟ او تنها بود، منزوی در جهانی که او درک نمی‎کرد، و جهانی که او را درک نمی‎کرد، تنها گذاشته شده و بدون عشق، در میان مردمی که خود را فقط با ترسی مقدس و احترام به او نزدیک می‎ساختند.

آموزه‎های جماتریا، نوتاریکون که آدم با کمک‎شان می‎توانست معنای مخفی‎ای را رمزگشائی کند که خدا در کتاب مقدس قرار داده، برای او که یک پایش لبِ گور بود چه سودی داشتند؟ چه فایده‎ای برایش داشت که او در شب‎های ساکت منبع نور را، روح و زندگی را، پنهان‎ترین چیزهای پنهان را مانند در پشت یک حجاب می‎دید؟ که او در انسان‎ها می‎توانست جهان را در مقیاسی کوچک مانند در یک آینه جادوئی تماشا کند؟ اینکه او با ده سفیروث و چهار جهان آشنا بود، اینکه فرشته‎ها در نزد او رفت و آمد داشتند؟ قدرت او بر ارواح و شیاطین چه خدمتی به او می‎کرد؟ او می‎توانست سمائیل را به زنجیر بکشد و اگر می‎خواست الهۀ طوفان لیلیتِ زیبا را مجبور سازد از فرمان‎هایش اطاعت کند، اما او در برابر مه که خود را در اطرافش متراکم می‎ساخت و در برابر صداهائی که در سکوت شب مخفیانه شروع به زمزمه می‎کردند ناتوان بود.

بله، او با گنجینه‎های مُرده خود تنها بود، و او روزی یک همسر عزیز داشت، زیبا و با فضیلت، و یک پسر ــ بله این پسر ــ او کجا بود؟ آیا او هنوز زنده بود؟ یا اینکه مانند مادرش از زمین جدا شده بود؟

زن یک موجودِ آرام و دوستداشتنی بود، این زن کوچک، که وقتی او در کتابِ خود فرو می‌رفتْ مانند یک آهوی لاغر و خجالتی از میان اتاق او سُر می‎خورد و می‎گذشت. به ندرت لبخندِ زن مانند نور مهتاب روحش را می‎دزدید، او غالباً به زن اصلاً توجهی نمی‎کرد. زن بیهوده اندام ملیح‎اش را می‎آراست، بیهوده می‎گذاشت صدای روشن و خنده شرمگینش در این اتاق تاریک شنیده شود.

و با این وجود زن او را دوست داشت، اما زن در تنهایی، با قلبِ سختی کشیده‎اش خیلی زود پژمرده گشت، و یک روز زن با آخرین لبخندش بر روی لب‎های سرد آنجا دراز افتاده بود.

او زن را برای همیشه از دست داده بود.

و حالا! حالا می‎توانست دمپائی کوچکِ مخملی در پایِ زن را ببوسد، اگر او فقط دوباره صدای آرام قدم‎های زن را در میان این جهان پر از گرد و غبار و کپکی که او را احاطه کرده بود می‎شنید.

*

اما پسرش! شاید او هنوز زنده بود، فقط دور از پدر، در فاصله‎ای خیلی دور.

پسر تمام غرورش بود. پسر نباید فقط وارث نام و اموالش شود، او می‎خواست یک میراث باارزش‎تر و مقدس برایش باقی گذارد، تمام خردش را، طلای علم را که ذخیره کرده بود، تمام رازهائی که جادوی کابالا برایش گشوده بود، و پسر تمام اینها را بخاطر یک دختر احمق، بخاطر تعدادی درخت سبز و بخاطر یک مزرعه غلات رد کرده بود.

سیمون کوچک برای خاخامی تعیین شده بود، اما او هوای اتاق را دوست نداشت. وقتی اولین پرتو خورشید بر روی کتابِ جلد چرمی که در برابرش نشسته بود می‎افتاد، این پرتو مانند یک نخ طلائی می‎گشت که پَری‎ای آن را بافته باشد، و او را بیرون می‎کشید، و وقتی او پا به این زمین سیاه می‎گذاشت که کشاورز روس آن را بسیار دوست دارد، در آنجا فوری نفَس وفادارِ دوست را احساس می‎کرد، تنها کسی که هر مراقبت و هر خدمت ما را هزار برابر پس می‎دهد، در آنجا او در نجوای ساقه‎ها و در خش‎خش برگ‎ها صدای مادر ابدی را می‎شنید.

سپس او در حال اشاره به تلمود به پدرش می‎گفت: "آه! من یک کتاب زیبا می‎شناسم. این کتاب را خودِ خدا نوشته است و در آن جنگل سبز، خورشید، ماه و ستارگان دیده می‎شوند."

خاخام عبدون او را در هنگام کودکی با دختر مرد ثروتمندی نامزد کرده بود که از  تبار نجیبِ آقای تاجر جاناتان بن لِوی در آمستردام بود که کشتی‎هایش تا هندوستان می‎رفتند.

اما هنگامیکه سیمون بزرگ شده بود، دختر دیگری قلبش را می‎رباید.

او یک دختر فقیر به نام دارکا باریلوف بود. پدر و مادرش در حومه شهر یک میخانه فقیرانه و یک مزرعه کوچک داشتند.

سیمون در این مزرعه دختر زیبا و نیرومند را با بدن یک جودیت برای اولین بار دیده بود. او به مزارع رفته بود تا در روح کابالا فرو رود و ناگهان دختر یهودی را می‎بیند که مشغول شخم زدن زمین است، و یک اسب کوچک خیش را می‎کشید. پسر کتابِ باارزش را به کناری می‎اندازد، خیش را در دست می‎گیرد و به شیار دادنِ زمین که دارکا شروع کرده بود ادامه می‎دهد، و پس از اتمام کار آنها نشستند و با هم جدی و قابل درک صحبت کردند، در حالیکه دختر از گل‎های مزرعه یک تاج گل درست می‎کرد، و در بین آنها یک گلِ معجزۀ ناپیدا شکوفا می‎گشت، گل عشق.

خاخام پیر همچنین روزی را به یاد می‎آورد که بحث و جدلِ فاجعه‎بار با پسرش پیش آمده بود. او در این لحظه پسر را با گونه‎های کمی قرمز و چشمانِ درخشانش در برابر خود می‎دید. هنوز هم هر کدام از کلمات خشنی را که آن زمان با خشم از دهان خارج ساخت در حافظه‎اش باقی مانده بود، و او در این ساعات تنهائی پاسخِ پسرش را یک بار دیگر می‎شنید، که آرام و محترمانه، اما شجاعانه و با اشتیاق مانند یک پیغمبر صحبت می‎کرد:

پسر در آخر می‎گوید: "یهودی وضعیت ناگوارش را ــ که او امروز هم هنوز در کشورهای شرقی خود را در آن می‎یابد ــ خودش نساخته است؛ یهودی توسط تعقیب کنندگانش در خیابان‎های تنگ و تاریکِ گِتوها حبس و از هر کاری و حرفه‎ای محروم گشت، مجبور گشت که فقط به دلالی بپردازد. اما این تقصیر ما است اگر که امروز این دومین اسارتِ بابلی را تمدید کنیم، زنحیرها پاره گشته و موانع سقوط کرده‎اند. هرکس در باره مردمِ خود و ایمانش صادقانه فکر می‎کند این گوشه‎های تاریک را که در آنها فقط یک کسب و کار حقیرانه و یا یک علمِ تاریک و عقیم می‎تواند شکوفا شودْ ترک می‎کند. امروز مزرعۀ کار فکریْ گشوده در برابر ما قرار دارد، گشوده برای هر نوع فعالیت انسانی. مردان آگاهِ قبیله ما در شهر اودسا خود را در خط مقدم یک جنبش قرار داده‎اند، جنبشی که باید قبل از هر چیز یهودی‎ها را به کشاورزی برگرداند، کاری که مردم اسرائیل را در سرزمین موعد سعادتمند و قدرتمند ساخت.

من نمی‎خواهم عمرم را صرف نشستن کنار کتاب‎ها کنم، من نمی‎خواهم تجارت کنم و در زیر یک طاق تاریک چانه بزنم، من به هوا و نور احتیاج دارم، و می‎خواهم خودم زمینم را کشت کنم."

پدر در مقابل درخواست و دلایلش خاموش می‎ماند، و وقتی پسر بر تصمیم خود پافشاری می‎کند، او لعنت را بر روی لب‎هایش داشت، اما خدا را شکر آنها را از دهان خارج نساخت.

خاخام پیر ساکت مانده و نگاهش را از کتاب برنداشته بود.

در همان شب پسرش به همراه دارکا شهر را ترک کرده بود.

از آن زمان بیش از ده سال می‌گذشت، و او دیگر از پسرش چیزی نشنیده بود.

*

چراغ‎ها کدرتر می‎سوختند، مه در اطراف او متراکم‎تر می‎گشت، به نظر می‎رسید که چشمانش رو به خاموشی‎ست. خاخام پیر صورتش را در دستانش مخفی می‎سازد و اشگ‎های داغ از گونه‎هایش به پائین سرازیر می‎شوند.

در این لحظه در کاملاً آهسته باز می‎شود، صدای یک قدم شنیده می‎شود، بسیار ملایم و خجول مانند صدای قدم‎های همسرش در گذشته، و سپس آستینش را کسی می‎کشد، ابتدا با ترس و سپس مرتب مصرانه‎تر.

خاخام عبدون دست‎هایش را از صورت برمی‎دارد و سرش را بالا می‎آورد. آیا او هنوز رؤیا می‎دید یا اینکه این یک شبحِ خجسته بود؟ در مقابل او یک پسر ایستاده بود، بزرگ و زیبا ــ سیمون ــ پسرش ــ همانطور که در آن روزها بود، زمانیکه پیرمرد تلاش می‎کرد او را پیش تلمود و کابالا نگهدارد. خاخام عبدون با این ترس که نکند تصویرِ زیبا بتواند مانند مه و مانند یک صورت خیالی که حافظه آن برایش به آنجا آورده بود ذوب شودْ آهسته دست‎های لرزانش را بالا می‎آورد و پسر را لمس می‎کند.

نه او سایه نبود، او زنده بود. پیرمرد، که دست‎هایش را به سمت او دراز کرده بود تا برایش دعای خیر کند، تا او را به سمت قلب خود بکشد، نام افرادِ جاودانه را می‎خواند: خدای ابراهیم، اسحاق و یعقوب و سپس شروع می‎کند با صدای بلند به گریستن.

حالا سیمون از میان درِ باز به داخل و به سوی پای پدر که پسر گمشده را ساکت به سینه می‎فشرد هجوم می‎آورد و زانو می‎زند، بعد دارکا دست در دست یک دختر و یک دختربچه در آغوش به دنبال سیمون داخل اتاق می‎شود.

وقتی سیمون بلند می‎شود، خاخام شگفت‎زده به او نگاه می‎کند، او بلند قامت، با پیراهن قرمز و بلندش بسیار قوی در برابر او ایستاده بود، و زن جوانِ یهودی چه لباس زیبائی پوشیده بود، پالتوی پولکدوزی شدۀ پوست گوسفند و کوکوشنیکِ کشاورزان روسی بر روی سر.

خاخام عبدون می‎گوید: "بچه‎های تو؟!" این اولین کلماتی بودند که از لب‎هایش برخاستند.

"بله، پدر، این سیمون است، بزرگ‎ترین فرزند من، او در هنگام کاشت به من کمک می‎کند، و وقت شخم زدن زمین اسب را هدایت می‎کند، و او همچنین تورات و تلمود می‎خواند."

خاخام می‎پرسد: "آیا شماها زمین خریده‎اید؟ با چه؟"

سیمون پاسخ می‎دهد: "از حاصل فروش کارمان. ما شخم زدیم، کاشتیم، برداشت کردیم، و پس‎انداز کردیم، و امروز ما کشاورزان ثروتمندی هستیم."

پیرمرد می‎پرسد: "و آیا کشت مزرعه برایت سخت نیست؟ آیا بدنت تحمل این کار را دارد؟"

سیمون با غرور می‎گوید: "پدر، من سرباز هم بودم. من در آسیا با ترک‎ها جنگیدم و وقتی پیاده‎نظامِ ما روس‎ها قلعۀ قارص را فتح کرد من هم شرکت داشتم."

حالا دارکا با لبخندی صمیمانه می‎گوید: "پدر، ما آمده‎ایم تا تو را با خود ببریم."

نوه او، پسر بزرگ، که در میان پاهای او ایستاده بود می‎گوید: "بله، پدربزرگ، من در حیاط یک آلاچیق برایت ساخته‎ام، ما در آنجا با هم هاگادوت خواهیم خواند، می‎خواهی؟"

پیرمرد فریاد می‎زند: "تو می‎پرسی که آیا من آن را می‎خواهم؟ البته که می‎خواهم، سیمون کوچولو."

*

امروز خاخام عبدون با فرزند و در میان نوه‎هایش زندگی می‎کند. تورات، تلمود، زوهر، کتابِ روشنایی و درختِ زندگی او را در این سفر همراهی کردند، اما او ترجیح می‎دهد در آلاچیقی که سیمونِ کوچک برایش ساخته بود بنشیند، و خیلی بهتر در سایه‎بانی از ساقه گندم که پسر بزرگ خانواده هر بار وقتی برداشت شروع می‎شود برایش می‎سازد. سپس آسمانِ آبی بر بالای سرش می‎درخشد، در اطرافش باد در ساقه‎ها و علف‎ها می‎وزد، صدای داس‎ها و آوازِ دروگران شنیده می‎شود، و او در میان این نعمت با تلمودِ خود مانند یک پاتریارش می‎نشیند.

https://www.youtube.com/embed/rm5eWLXW6l4